Ostatni desperacki plan Hitlera zniszczenia Paryża

23 sierpnia, dzień po tym, jak Dietrich von Choltitz wysłał Rolfa Nordlinga do kontaktu z aliantami, Hitler wysłał wiadomość do feldmarszałka Walthera Modela i von Choltitza, żądając utrzymania Paryża za wszelką cenę, a jeśli nie da się go utrzymać, powinien zostać zamieniony w pole ruin. Hitler powiedział:

Obrona Paryża ma decydujące znaczenie militarne i polityczne. Jego utrata rozerwałaby cały front nadmorski na północ od Sekwany i pozbawiła Niemcy baz do działań wojennych o bardzo dużym zasięgu przeciwko Anglii.

Historycznie utrata Paryża zawsze oznaczała utratę Francji. Führer powtarza swój rozkaz, że Paryż musi być broniony. . . . Należy podjąć najsilniejsze środki w celu stłumienia powstania w mieście. . . . Mosty na Sekwanie mają być przygotowane do rozbiórki. Paryż nie może wpaść w ręce wroga inaczej niż jako pole ruin.

Von Choltitz był oszołomiony tą wiadomością. I był też zawstydzony. „Cztery dni temu rzeczowy rozkaz mógł być brany pod uwagę. Ale sytuacja uległa zmianie. Wróg posuwał się szybko w kierunku Paryża. Zdobył most w Melun. Nie mieliśmy żadnych dostępnych oddziałów. Pierwsza Armia składała się z kilku pozostałych oddziałów i nie stanowiła żadnej siły bojowej wartej wzmianki. Nie miałem oddziałów, które mogłyby stawić czoła dywizjom czołgów”. Von Choltitz uważał, że rozkaz nie miał żadnej wojskowej ważności i rozpaczał z powodu jawnej nienawiści, jaką zawierał.

Po przeczytaniu pokazał go swojemu drugiemu dowódcy, pułkownikowi Hansowi Jayowi, staremu przyjacielowi. Stali na balkonie przed biurem von Choltitza w hotelu Meurice przy Rue de Rivoli. Jak wspominał Jay: „Przed nami Tuileries leżały w słońcu. Po naszej prawej stronie znajdował się Place de la Concorde, a po lewej Luwr”. Scena ta jedynie podkreślała szaleństwo średniowiecznego dowództwa”. Von Choltitz schował rozkaz do kieszeni i nikomu więcej go nie pokazał.

Później tego samego dnia zadzwonił do innego starego przyjaciela, generała porucznika Hansa Speidla, szefa sztabu w kwaterze głównej feldmarszałka Modela w Cambrai. Von Choltitz i Speidel byli przyjaciółmi z przedwojennej armii i z frontu rosyjskiego, a von Choltitz uważał Speidla za bardzo sprawnego i ludzkiego. „Dziękuję za piękny rozkaz” – powiedział von Choltitz.

„Jaki rozkaz, generale?”

„Rozkaz o polu ruin”. Von Choltitz następnie opowiedział Speidelowi, co zrobił. Trzy tony dynamitu w Notre-Dame, dwie tony w kopule w Les Invalides i jedna tona w Izbie Deputowanych. Powiedział, że obecnie pracuje nad zdetonowaniem Łuku Triumfalnego, aby poprawić widoczność. „Mam nadzieję, że się zgadzasz, Speidel.”

„Tak, tak, generale.”

„Tak, ale to wy wydaliście rozkaz.”

„Nie wydaliśmy rozkazu. Rozkazał to Führer.”

„Przepraszam”, odpowiedział von Choltitz. „Przekazaliście rozkaz i będziecie odpowiedzialni przed historią. Powiem panu, co jeszcze nakazałem. Madeleine i Opera są zabrane razem. I wieżę Eiffla. Zdetonuję ją tak, że jej metalowa konstrukcja będzie leżała przed zniszczonymi mostami.”

Speidel w końcu zrozumiał, że von Choltitz nie mówi poważnie i że mówi tylko po to, by zilustrować szaleństwo rozkazu. Odpowiedział: „Och, generale, jesteśmy wdzięczni, że jest pan w Paryżu”. Pozostali razem przy telefonie jeszcze przez kilka minut, ale potem zapanowała cisza. „Wiedzieliśmy”, powiedział później von Choltitz. „Jesteśmy u siebie w podobnych sferach intelektualnych. Przez telefon lepiej nie mówić o rozkazach, z którymi się nie zgadzamy. Ważne, że nie dyskutujemy o merytorycznej treści rozkazu. Speidel wiedział tak jak ja, że to wszystko nie ma już znaczenia i pozostało tylko zażenowanie i puste słowa.”

Von Choltitz dowiedział się później, że sztab Modelskiego otrzymał rozkaz od Hitlera, ale nie przekazał go dalej. Jego sztab znalazł go w sieci i przekazał mu. Niektórzy Niemcy we Francji zgadzali się z von Choltitzem i Speidelem, że Paryż nie powinien stać się polem ruin. Tego samego popołudnia, kiedy rozmawiał ze Speidelem, von Choltitz otrzymał telefon od Generalobersta Otto Desslocha, dowódcy Luftflotte 3, niemieckiego lotnictwa taktycznego we Francji.

„Herr General,” powiedział Dessloch, „mam rozkazy do omówienia z panem w sprawie ataku lotniczego na Paryż.”

Von Choltitz był zszokowany. Czy Luftwaffe zamierzała zbombardować Paryż, gdy ten był jeszcze okupowany? Von Choltitz odpowiedział ostrożnie. „Całkowicie się zgadzam, ale mam nadzieję, że przybędziecie w ciągu dnia.”

„Nie, nie możemy tego ryzykować”, powiedział Dessloch.

„To znaczy, że zamierzacie w nocy podpalić miasto swoimi dziewięćdziesięcioma bombowcami? Jak myślicie to zrobić?”

„Otrzymaliśmy rozkaz omówienia tego z panem. Ma pan wskazać cele.”

„Czy możecie zagwarantować, że w nocy uderzycie w cele, które wskażę?” odpowiedział von Choltitz.

Dessloch powiedział, że uderzą w obszary miasta, ale nie mógł zagwarantować, że trafią w precyzyjne cele.

„Tak, zróbcie to” odpowiedział von Choltitz. „Ale jedna rzecz jest jasna. Ja wycofam swoje wojska. Nie możecie zakładać, że pozwolę się spalić wraz z moimi żołnierzami przez was. Wie pan zapewne, że otrzymałem rozkaz pozostania w Paryżu. Pan będzie odpowiedzialny za moje opuszczenie miasta.”

W rozmowie nastąpiła długa przerwa. Następnie Dessloch odpowiedział: „Tak, to prawdopodobnie oznacza, że nie da się tego zrobić.”

„Też tak myślę”, odpowiedział von Choltitz. Później napisał, że było oczywiste, że on i Dessloch zgadzali się i „nie życzyli sobie tego bezsensownego i barbarzyńskiego bombardowania miasta”. Ale z ich rozmową telefoniczną prawdopodobnie monitorowaną przez Gestapo, musieli rozmawiać ze sobą „z przymrużeniem oka”, aby wszystko wyglądało na zgodne z rozkazami.

23 i 24 sierpnia były trudnymi dniami dla von Choltitza. Był zdeterminowany, aby zachować Paryż, ale musiał to zrobić w taki sposób, aby nie został zwolniony z dowództwa. Pomagał mu ambasador Otto Abetz, który zadzwonił do niego z informacją, że opuszcza Paryż. Von Choltitz i Abetz zgodzili się co do tego, jak należy postąpić z Paryżem, a gdy zbliżał się koniec, Abetz zapytał: „Generale, w czym mogę pomóc?”

„Panie ambasadorze, jak może mi pan pomóc?”

„Generale, wyślę depeszę do kwatery głównej i do Ribbentropa, w której poskarżę się na pańskie brutalne zachowanie w Paryżu.”

Von Choltitz był przytłoczony. On i Abetz spotkali się już wcześniej wiele razy i nie mógł uwierzyć w to, co Abetz mówi. Podskoczył od biurka i położył ręce na ramionach Abetza. „Naprawdę chcesz to zrobić? W takim razie jesteś jednym z nas.”

„Tak”, odpowiedział Abetz. „Tak zrobię.”

Jak zauważył później von Choltitz, kabel, który Abetz wysłał do Berlina „uchronił mnie przed odwołaniem lub eliminacją w sposób typowy dla tamtych czasów.”

W samym Paryżu sytuacja była napięta. Rankiem 23-go niemiecka jednostka pancerna nie wchodząca w skład dowództwa von Choltitza wykorzystała rozejm i ruszyła przez miasto na wschód. Gdy dotarła do stóp Pól Elizejskich, w pobliżu Grand Palais, została ostrzelana przez paryską policję, w wyniku czego zginął jeden żołnierz. Niemcy natychmiast odpowiedzieli. Grand Palais był głównym punktem orientacyjnym Paryża, położonym między Sekwaną a Polami Elizejskimi. Był to jeden z największych budynków w Paryżu i miejsce wielkich wystaw od czasu Wystawy Powszechnej w 1900 roku. W piwnicach mieściła się również policja 8. okręgu.

Niemiecka kolumna była zdeterminowana, aby pomścić strzelaninę. Wystrzelili w kierunku Grand Palais dwa małe, bezzałogowe czołgi „Goliat” o długości 4 stóp, szerokości 2 stóp i wysokości 1 stopy, zawierające 50 kilogramów materiałów wybuchowych, w zasadzie zdalnie sterowane bomby. Kiedy eksplodowały, wybuchy były tak wielkie, że budynki trzęsły się na wiele przecznic dookoła, a odgłos eksplozji odbijał się echem po całym Paryżu. W Pałacu działał szwedzki cyrk, a lwy, tygrysy i konie uciekły na wolność, podobnie jak kolekcja prostytutek uwięzionych w Pałacu przez policję.

Pod naporem pędzących zwierząt i Niemców strzelających do woli, sytuacja szybko się pogarszała. W południe porządek został przywrócony, gdy 40 paryskich policjantów poddało się pod białą flagą. Dostarczono ich do von Choltitza, który powiedział, że będzie ich traktował jak jeńców wojennych. Strażacy w końcu ugasili pożar, ale Grand Palais pozostał jako skorupa, a jego wnętrze zostało całkowicie zniszczone. Ten epizod zademonstrował niemiecką siłę i posłużył do zwrócenia uwagi ruchu oporu.

Niektórzy Niemcy we Francji zgodzili się z von Choltitzem i Speidelem, że Paryż nie powinien stać się polem ruin.

Później 23-go von Choltitz był zaskoczony, kiedy jego szef sztabu, pułkownik Friedrich von Unger, powiedział mu, że podpułkownik z ich żandarmerii wojskowej przyszedł i zasugerował, że skoro Paryż nie może być utrzymany, von Choltitz powinien zarządzić odwrót. Von Choltitz natychmiast zauważył tego oficera i zrugał go za to. „Przypomniałem mu, że musi wykonywać rozkazy i że nie życzę sobie krytyki tej sytuacji. Wyobraźmy sobie, co by się stało, gdybyśmy w tym momencie uniknęli decyzji. Przepadłaby ostatnia cząstka żołnierskiego honoru.”

Von Choltitz rozkazał Ungerowi natychmiast zebrać wszystkich oficerów sztabu. Gdy byli już razem, przemówił stanowczo. „Panowie, po raz pierwszy w życiu zawarłem znajomość ze zbuntowanym oficerem. Chciał on powiedzieć swojemu dowódcy generalnemu, że wydaje rozkazy, których nie akceptuje. Zostałem tu przysłany przez Führera i tylko ja jestem za to odpowiedzialny. Zrobimy dokładnie to, co każę. Tego, kto odmówi, zmuszę do posłuszeństwa bronią. Niech każdy zajmie swoje miejsce i czeka na rozkazy. W razie mojej śmierci, a taki jest rozkaz, pułkownik Jay zajmie moje miejsce, a szef sztabu, pułkownik von Unger, będzie mu asystował.”

Von Choltitz powiedział później, że musiał prosić o posłuszeństwo podwładnych, ponieważ był lepiej przygotowany do zrozumienia sytuacji i ponieważ ponosił odpowiedzialność. „Nie myślcie, że ten mecz w Paryżu był dla mnie łatwy. Okoliczności wymusiły na mnie rolę, do której naprawdę się nie nadawałem. Często mój instynkt przemawiał przeciwko mnie i czułem się zmieszany. Często, gdy byłem sam w swoim pokoju, myślałem o jasnych stosunkach, jakie miałem wśród żołnierzy i mówiłem do siebie: Boże, jakie to wszystko jest odrażające.”

Sytuacja w Paryżu rzeczywiście się rozpadała. Ruch oporu posuwał się naprzód, a von Choltitz nie chciał angażować się w walki uliczne. Postanowił więc wydać publiczne oświadczenie, które miał nadzieję, że Paryżanie uszanują. Używając samolotu Luftwaffe, zrzucił tysiące ulotek nad miastem.

FRENCHMEN!

Paryż jest nadal w rękach Niemców! . . . Pod naszą ochroną zaznał czterech lat względnego pokoju. Dla nas jest to nadal jedno z pięknych miast Europy, o które walczyliśmy, wolelibyśmy zachować je przed niebezpieczeństwami, które mu zagrażają.

ALE W PARYŻU CIĄGLE STRZELAJĄ.

Żywioły kryminalne uparcie terroryzują miasto! Przelano krew, zarówno francuską, jak i niemiecką! . . . Rozmiary tych zamieszek są na razie niewielkie, ale zbliżają się do granic zgodnych z humanitarnymi uczuciami wojsk niemieckich w Paryżu.

Nie będzie trudno położyć temu wszystkiemu brutalny kres! Byłoby rzeczą prostą opuścić Paryż po uprzednim wysadzeniu w powietrze wszystkich magazynów, wszystkich fabryk, mostów i stacji kolejowych, a w razie okrążenia miasta hermetycznie odgrodzić przedmieścia. Biorąc pod uwagę brak zapasów żywności, wody i elektryczności, oznaczałoby to straszliwą katastrofę w czasie krótszym niż 24 godziny!

. . . . Może Pan polegać na humanitarnych uczuciach niemieckich żołnierzy, którzy nie będą działać, jeśli nie zostaną doprowadzeni do kresu swojej cierpliwości. Możecie polegać na naszej miłości do tego wspaniałego centrum kultury europejskiej, na naszym współczuciu dla wszystkich rozsądnych Francuzów, dla kobiet i dzieci Paryża, ale jeśli wszystkie te rzeczy nie zostaną uznane za święte przez sam lud, nie będzie już dla nas żadnego powodu, aby pozostać tolerancyjnymi.

Żądamy natychmiastowego i bezwarunkowego zaprzestania aktów przemocy przeciwko nam i przeciwko obywatelom. Żądamy, aby obywatele Paryża bronili się przed terrorystami, aby zachowali w sobie prawo do porządku i spokoju, i aby spokojnie wykonywali swoje codzienne obowiązki.

To, i tylko to, może zagwarantować życie miasta, jego aprowizację i jego zbawienie.

KOMENDANT WEHRMACHTU WIELKIEGO PARYŻA.

Połączenie incydentu w Grand Palais i publicznego apelu von Choltitza pomogło poskromić przemoc. Alianci nadchodzili, a ruchowi oporu kończyły się zapasy amunicji. Dane zebrane przez paryską policję wskazują, że w ciągu pierwszych czterech dni rewolty policja straciła 62 ludzi, a armia niemiecka 68. Większość z tych strat nastąpiła przed zawarciem rozejmu z Nordlingiem. Największe straty poniósł ruch oporu, w którym zginęły 483 osoby, a prawie 1200 zostało rannych. Większość walk toczyła się w dzielnicach robotniczych. W modnej 16. dzielnicy nikt nie został ranny i nikt nie zginął. To sprawiło, że Ruch Oporu wyglądał trochę jak wojna domowa.

Innym problemem był rosnący niedobór żywności. Ponownie było to bogaci kontra biedni. W modnych dzielnicach Paryża jedzenie było zawsze dostępne, po wygórowanych cenach. W biedniejszych dzielnicach nie było go prawie wcale. W dodatku w mieście wyłączono gaz, a elektryczność była dostępna tylko przez kilka godzin każdego dnia. Brak elektryczności miał wpływ na zaopatrzenie miasta w wodę, ponieważ przepompownie potrzebowały prądu. Wszystko to sprawiło, że pragnienie wyzwolenia nie znało granic. Paryska policja otrzymała polecenie założenia mundurów i przygotowania się do obrony „instytucji republikańskich.”

Strażacy w końcu ugasili pożar, ale Grand Palais pozostał jako skorupa, a jego wnętrze zostało całkowicie zniszczone.

Mówiąc inaczej, w miarę zbliżania się aliantów, nastrój w Paryżu uległ znacznej zmianie. Gazeta ruchu oporu Combat uchwyciła ten nastrój, pisząc: „Paryż, który walczy dziś wieczorem, chce jutro dowodzić. Nie dla władzy, lecz dla sprawiedliwości; nie dla polityki, lecz dla moralności; nie dla panowania nad krajem, lecz dla jego wielkości”. Dla kontrastu, komunistyczna gazeta L’Humanité podtrzymywała apel o przemoc. „Atak jest najlepszą formą obrony. Nękajcie wroga. Ani jeden Hun nie powinien opuścić powstańczego Paryża żywy.”

Późnym wieczorem von Choltitz odbył długą rozmowę telefoniczną z kwaterą główną Modelu. Rozmawiając z generałem Güntherem Blumentrittem, który był szefem sztabu Rundstedta, a teraz był oficerem operacyjnym Modelu, wyjaśnił, że sytuacja w Paryżu zaczęła wymykać się spod kontroli, a z powodu wzniesionych barykad nie można było przetransportować zaopatrzenia do różnych niemieckich punktów w całym mieście.

„Wszędzie jest strzelanina”, powiedział von Choltitz. Zdecydowanie przesadził – większość miasta była zupełnie spokojna – ale kontynuował: „Strzelaniny i inne akcje odwetowe, do których wzywał Führer, nie mogą być dłużej realizowane. Aby wysadzić mosty, musimy się do nich przedostać, a w przypadku 75 mostów nie jest to już możliwe. Każdy taki środek mógłby wpędzić większość biernej jeszcze ludności w ręce wroga”. Von Choltitz zasłaniał się kłamstwem. Chciał jednak, aby ta informacja znalazła się w protokole.

Feldmarszałek Model nie był zaskoczony stanowiskiem von Choltitza. On także wiedział, że Paryża nie da się obronić, i że jeśli miałby powstrzymać postępy aliantów, kapitulacja Paryża była użytecznym pierwszym krokiem. Jeszcze tej samej nocy rozmawiał z Alfredem Jodlem, szefem operacji w kwaterze głównej Hitlera. Jodl powiedział Modelowi, że Führer był wściekły, że Paryż może zostać utracony i chciał go utrzymać za wszelką cenę. Jeśli Wehrmacht „nie mógłby zmiażdżyć nikczemnego motłochu” na ulicach Paryża, „okryłby się najgorszym wstydem i hańbą w swojej historii”

Model nie był pod wrażeniem. Podjął już decyzję o utworzeniu nowej linii obronnej nad Marną i Sommą na wschód od Paryża. „Powiedzcie Führerowi, że wiem, co robię” – powiedział po raz kolejny do zaniemówionego Jodla. Model wiedział, że obrona Paryża oznaczałaby zniszczenie zdolności Grupy Armii B do przegrupowania i powstrzymania postępów aliantów. To, jego zdaniem, było ważniejsze. Nie zamierzał obalać podejścia von Choltitza.

Tego samego wieczoru von Choltitz wykonał telefon do swojej żony w Baden-Baden. Niestety, była ona w słynnej operze, gdzie oglądała przedstawienie „Latającego Holendra” Wagnera. Powiadomiona o telefonie, wyszła z przedstawienia i pospieszyła do domu, gdzie zastała męża, który nie zdołał utrzymać otwartej linii. Zostawił wiadomość. „Wykonujemy nasz obowiązek.” To było wszystko. Nie zobaczyła męża ponownie aż do listopada 1947 roku, kiedy to został zwolniony z amerykańskiej niewoli.

______________________________________

.