Gynecomastie | Artikel

Gynecomastie verschijnt meestal in de puberteit en bij oudere mannen

Gynecomastie is een mannelijke aandoening die het gevolg is van hypertrofie van de borstklieren.

Het verschijnt meestal bij jongens van 13 of 14 jaar, als gevolg van de hormonale veranderingen van de puberteit. In deze gevallen groeien de borsten gedurende een periode van zes maanden of minder, en nemen daarna weer hun normale omvang aan. In ongeveer 5% van de gevallen blijft de hypertrofie echter bestaan tot in de volwassenheid.

Extra borstgroei komt vaker voor bij oudere mannen. Bij lichamelijk onderzoek heeft een tot tweederde van de 70-plussers een of beide borsten vergroot.

Zie ook: Testosteron

Bij autopsies is de prevalentie 40% tot 50%. Microscopisch onderzoek toont verwijding van de borstkanalen, fibrose en vetafzetting in de onderhuid van de tepelstreek.

Het moet worden onderscheiden van pseudogynecomastie, gekenmerkt door overmatige vetafzetting onder de tepel zonder dat er een toename van klierweefsel is.

Daartoe moet de patiënt op zijn rug gaan liggen, met zijn handen ineengeslagen onder de nek. De arts palpeert de borst door deze tussen duim en wijsvinger samen te drukken. Bij gynaecomastie zal palpatie een stevig weefsel aantonen, maar van elastische consistentie, concentrisch verdeeld rond de tepel. Bij pseudogynaecomastie zal de consistentie die van vet zijn.

Het is van essentieel belang te bedenken dat borstkanker ook bij mannen voorkomt. Kwaadaardige tumoren vormen harde, pijnloze knobbels die zich in een kwadrant van de borst bevinden. Ze kunnen de huid binnendringen, zich vasthechten aan dieper gelegen weefsels en bloedingen en terugtrekkingen van de tepel veroorzaken. Borstkanker vestigt zich bijna altijd in één borst, in tegenstelling tot gynaecomastie die in minstens de helft van de gevallen bilateraal is.

De proliferatie van de borstklieren, kenmerkend voor gynaecomastie, is het gevolg van mechanismen die het evenwicht tussen de werking van testosteron en oestrogenen veranderen.

Aan het eind van de puberteit, voordat de afscheiding van testosteron een volwassen niveau heeft bereikt, kunnen de testes en perifere weefsels grotere hoeveelheden oestrogenen produceren, voldoende om de groei van de borstklieren te stimuleren.

Maligne tumoren van de testis scheiden uiteindelijk oestrogenen af via een indirect mechanisme. Sommige kankers van de long, de maag, de bijnieren en de nieren doen dit ook, waardoor de proliferatie van de borstklieren toeneemt.

Anders produceren de testikels zeer lage niveaus van testosteron, zoals bij primair hypogonadisme, of in dat secundair aan andere pathologieën. De prevalentie van hypogonadisme neemt toe met de leeftijd: na de leeftijd van 70 jaar heeft de helft van de mannen lage concentraties vrij testosteron in het bloed.

Borstvergroting kan ook voorkomen bij hyperthyreoïdie en leverfalen.

Gynaecomastie komt vaker voor bij dikkere mannen. Het vetweefsel produceert enzymen die bepaalde testosteronprecursoren kunnen omzetten in oestrogenen.

Diuretica, antihypertensiva, cimetidine (gebruikt om de maagzuurgraad te verminderen), anabole steroïden (de geneesmiddelen in sportscholen), hormonen en verschillende geneesmiddelen die worden gebruikt bij de behandeling van prostaatkanker kunnen de borsten doen hypertrofieëren.

De behandeling is het doeltreffendst wanneer de oorzaak wordt geïdentificeerd. Als er bijvoorbeeld sprake is van hypogonadisme, is testosteronvervanging de aangewezen therapie.

Wanneer de hypertrofie door geneesmiddelen wordt veroorzaakt, zullen de borsten door de suspensie ervan in minder dan een maand zacht en kleiner worden. Als de aandoening echter al meer dan een jaar bestaat, zal de terugval veel minder zijn door fibrose.

In deze omstandigheden is een chirurgische correctie geïndiceerd, vooral bij adolescenten, om emotionele problemen te voorkomen. De operatie bestaat uit het verwijderen van een deel van het klierweefsel en vet rond de tepel.

Hoewel het niet is goedgekeurd voor algemeen gebruik, is tamoxifen (een geneesmiddel dat oestrogeenreceptoren blokkeert die in borstcellen aanwezig zijn) met goede resultaten gebruikt bij de behandeling en preventie