Psychologia sportu

Stres

Jest to bodziec powodujący pozytywną lub negatywną reakcję na określoną sytuację. Wywołuje on zarówno objawy fizjologiczne, jak i psychologiczne.

„wzorzec negatywnych stanów fizjologicznych i reakcji psychologicznych występujących w sytuacjach, w których ludzie postrzegają zagrożenia dla swojego dobrego samopoczucia, którym mogą nie być w stanie sprostać”
Lazarus (1984)

Stres można zatem wyjaśnić jako dwie formy:

• Eustres – jest pozytywny i daje poczucie spełnienia i pobudzenia. Może zwiększać koncentrację, uwagę i poziom umiejętności. Niektórzy sportowcy aktywnie poszukują i potrzebują stresujących sytuacji.
• Dystres – jest to negatywna forma stresu i w skrajnych przypadkach powoduje niepokój i strach. Ma on tendencję do bycia szkodliwym dla wyników sportowych.

Wpływ stresu na wydajność

W zależności od poziomu zdolności sportowca, poziomu konkurencji lub osobowości stres może mieć duży wpływ na wydajność. Jeśli sportowiec postrzega zapotrzebowanie jako wyzwanie (Eustres) lub jako zagrożenie (Dystres), wynikiem będzie wzrost motywacji i wydajności w porównaniu ze wzrostem zmartwienia i obniżeniem wydajności, odpowiednio.

Przyczyny stresu

Sportowcy będą reagować różnie w tej samej sytuacji, oto niektóre z głównych przyczyn stresu:

• Wewnętrzne – choroba, sen, osobowość typu A
• Zewnętrzne – środowisko, inni ludzie, zawodowe

Lęk

Jest to negatywny stan emocjonalny związany ze stresem, uczuciem zmartwienia, nerwowości i lęku. Przyczyny lęku są w dużej mierze takie same jak te związane ze stresem. Istnieją dwa główne typy lęku:

• Trakt lęku – jest to rdzeń osobowości, i konsekwentne martwić / zachowanie niezależnie od sytuacji
• Stan lęku – jest to zmienne i zmienia się w zależności od sytuacji. Jest to tymczasowy stan nastroju i składa się z dwóch typów:
  • Poznawczy lęk stanowy – ilość zmartwień
  • Somatyczny lęk stanowy – to zmiany fizjologiczne spowodowane percepcją

Wpływ lęku na wyniki sportowe

Gdy sportowiec doświadcza zmartwień i negatywnych myśli (poznawczy lęk stanowy) powoduje, że podejmowanie decyzji staje się słabe, a poziom koncentracji spada, zwiększając liczbę błędów. Może to być monitorowane przez wzrost somatycznych reakcji lękowych, które obejmują wzrost częstości akcji serca, pocenie się i ciśnienie krwi. Niektóre z tych objawów lęku są korzystne dla wyników sportowych, ale jeśli sportowiec postrzega je jako występujące, ponieważ nie jest w stanie sprostać wymaganiom aktywności, powodują one dalszy wzrost poznawczego lęku-stanu.

Arousal

Arousal jest określany jako psychologiczny stan czujności i oczekiwania, który przygotowuje ciało do działania. Poszczególni sportowcy mają różne poziomy pobudzenia i jest ono albo negatywne, albo pozytywne, ale neutralne.

Teorie pobudzenia

Wyniki sportowe i ich związek z pobudzeniem mogą być wykazane przez kilka teorii:

• Teoria napędu
• Odwrócona hipoteza U
• Teoria katastrofy
• Teoria strefy optymalnego funkcjonowania (ZOF)

Teoria napędu

Jest to liniowa zależność między pobudzeniem a wydajnością, ponieważ pobudzenie wzrasta sot ot robi wydajność.

Jednakże dowody sugerują, że ta teoria jest istotna tylko do pewnego momentu, po którym sportowiec może być nadmiernie pobudzony i wydajność spada.

Odwrócona hipoteza U

Teoria ta stwierdza, że istnieje optymalny poziom pobudzenia (który będzie różnił się w zależności od sportu i sportowca). Poziomy wydajności będą najwyższe w optymalnym punkcie pobudzenia. Jeśli pobudzenie jest zbyt niskie lub zbyt wysokie, wydajność będzie niższa.

Teoria katastrofy

Teoria ta różni się od hipotezy odwróconej litery U poprzez powiązanie pobudzenia i niepokoju. Jeśli sportowiec doświadcza wysokiego poziomu poznawczego niepokoju stanowego, gdy pobudzenie wzrasta w kierunku progu dla sportowców, sportowiec doświadcza dramatycznego spadku wydajności. Teoria ta opiera się również na potrzebie zarówno pobudzenia, jak i poznawczego niepokoju, aby osiągnąć optymalną wydajność.

Strefa optymalnego funkcjonowania (ZOF) (Hanin)

Związek stresu, niepokoju i pobudzenia wpływa na motywację i poprawę wyników do pewnego momentu. Jednak optymalna wydajność ma wiele innych zmiennych, które wpływają na pobudzenie i jednostki:

W przeciwieństwie do hipotezy odwróconej litery U, ZOF stwierdza, że jednostki radzą sobie optymalnie na różnych poziomach pobudzenia w zależności od powyższych czynników, dlatego nie wszyscy sportowcy osiągają optymalne wyniki na szczycie odwróconego U.

.

Wpływ pobudzenia na wyniki sportowe

Jeśli wykonawca postrzega poziom pobudzenia jako pozytywny, będzie to miało pozytywny wpływ na wyniki (wejście w strefę). Jeśli jednak zmiany są postrzegane jako negatywne, spowoduje to wzrost lęku zarówno somatycznego, jak i poznawczego. Dławienie się występuje w sytuacjach wysokiego ciśnienia i ten podwyższony stan powoduje skrajne zdenerwowanie i katastrofę wydajności.

Kontrola stresu, pobudzenia i niepokoju

Progresywne rozluźnienie mięśni jest techniką stosowaną w celu usunięcia napięcia w mięśniach. Technika ta pozwala sportowcowi na umowne rozluźnienie i napięcie w mięśniach. Łączy w sobie również kontrolę oddychania, pomagając w objawach lęku somatycznego stanu. Istnieje wiele różnych rodzajów tej kontroli biofeedback.

Imagery pozwala sportowcom zwiększyć / zmniejszyć poziom pobudzenia / niepokoju poprzez wizualizację aspektów poprzednich pozytywnych występów. Jeśli wymagane jest przygotowanie psychiczne, sportowiec koncentruje się na występach, które wymagały wysokiego poziomu energii i uczucia podwyższonego pobudzenia. Jeśli niepokój i stres muszą być zmniejszone sportowiec koncentruje się na uczuciach dobrego samopoczucia i pozytywności.

Self-talk koncentruje się na wykonawcy przekonując siebie, że są one wystarczająco dobre, aby wykonać i grać dobrze, większość sportowców będzie go używać np. „Chodź możesz to zrobić!”.

Pewność siebie

Psychologowie sportowi, trenerzy i sportowcy ciężko pracować, aby zbudować zaufanie w sportowca. Omówione już techniki pomagają i wspierają pewność siebie sportowca. Ważne jest, aby rozwijać poczucie wartości i sukcesu oraz koncentrować się na udanych występach.

.