Hieros gamos

Bóg nieba Jowisz i nimfa morska Tetydy.

Hieros Gamos (greckie ιερός γάμος, „święty ślub”), lub Hierogamia, odnosi się do połączenia boga i bogini lub ich ziemskich przedstawicieli, często o symbolicznym znaczeniu związanym z płodnością i zazwyczaj przeprowadzane na wiosnę. Może również odnosić się do pierwotnego zjednoczenia męskich i żeńskich zasad w ramach boskiej głowy.

Koncepcja hieros gamos wywodzi się ze starożytnych mitologii odnoszących się do zjednoczenia pierwszego bóstwa i jego lub jej konsort(y). Jeśli chodzi o rytualne wyrażanie tej idei, niebiańskie małżeństwo historycznie przybierało trzy formy:

• Zjednoczenie boga i bogini wyrażone w różnych formach sztuki
• Zjednoczenie bogini i kapłana lub króla występującego w roli boga
• Zjednoczenie bóstwa i kapłana/kapłanki występującego w roli bóstwa.

Tradycja heiros gamos była zazwyczaj wykonywana w społeczeństwach rolniczych, gdzie te związki były rozumiane jako przynoszące deszcz i płodność ziemi, szczególnie na Bliskim Wschodzie. Kapłanka lub kapłan mogli również stać za bóstwo w stosunku do obywateli lub podróżnych w praktyce „świętej nierządnicy”.”

Formalny rytuał czasami, ale nie zawsze, obejmował rzeczywisty stosunek seksualny. Udokumentowane przykłady zwykle obejmowały publiczną procesję, wymianę darów, oczyszczenie pary przedstawionej w ceremonii, ucztę weselną, przygotowanie komnaty małżeńskiej i akt stosunku, rzeczywisty lub symboliczny. Następnego dnia rano odbywało się święto, podczas którego świętowano błogosławieństwo, jakie przyniosło ono społeczności: Zjednoczenie nieba i ziemi skutkujące ciągłością życiowego cyklu deszczu, płodności, prokreacji i obfitości.

Przykłady historyczne

Mezopotamia

Trzynastowieczne Indie

W starożytnej sumeryjskiej kosmologii niebo (An) i ziemia (Ki) były pierwotnie jednym bytem, świętą górą Anki. Niższa, podobna do doliny część Anki, ziemia, była żeńska; podczas gdy jej górny szczyt, niebo, był męski.

Babiloński mit o stworzeniu Enuma Elish rozpoczyna się opisem generowania kosmosu poprzez mieszanie się „wód” nieba i ziemi w osobach męskiego bóstwa Apsu i morskiej bogini Tiamat. Zjednoczenie słodkiej wody Apsu ze słoną wodą Tiamat zrodziło zarówno bogów, jak i cywilizację.

Kiedy na górze niebo nie zostało nazwane, twarda ziemia poniżej nie została nazwana po imieniu, kiedy pierwotny Apsu, ich płodziciel, i Tiamat, która nosiła ich wszystkich, ich wody zmieszały się jako jedno ciało, żadna chata z trzciny nie wyrosła, żadne bagno się nie pojawiło, żaden z bogów nie został powołany do życia, i żaden nie nosił imienia, i żadne przeznaczenie nie zostało określone – wtedy to było, że bogowie zostali uformowani pośród nieba.

Najstarszy poemat epicki świata, Epos o Gilgameszu, świadczy o kulturze, w której wykonywanie hieros gamos przez ludzi było dobrze ugruntowaną praktyką, a seksualne zjednoczenie z kapłankami bogini Isztar było postrzegane jako funkcja cywilizacyjna w mieście Uruk. Kiedy Gilgamesz odkrywa swoje nemezis, dzikiego człowieka Enkidu, strategią Gilgamesza na ucywilizowanie go jest wysłanie Szamhaty, kapłanki Isztar, aby nauczyła Enkidu, jak żyć jako kulturalna istota ludzka. Najpierw wykorzystuje ona swoje kobiece wdzięki, aby uwieść go do tygodniowej inicjacji seksualnej, a następnie uczy go innych dróg cywilizowanych mężczyzn.

Święte małżeństwo króla sumeryjskiego miasta-państwa i arcykapłanki Inanny, jest również poświadczone w kilku innych źródłach historycznych.

W Kanaanie

Hieros gamos w starożytnym Kanaanie wydaje się być ogólnie odziedziczone po jego starszych mezopotamskich odpowiednikach. Oryginalne niebiańskie małżeństwo jest między bogiem nieba El i jego towarzyszką, Lady Aszera z Morza.

W literaturze Urgaritic, główne bóstwo, Baal, był bogiem deszczu i burzy, a tym samym płodności dla upraw. Został on zabity przez pustynnego boga śmierci, Mota, ale z pomocą swej siostry-żony Anat odnosi zwycięstwo nad bóstwem suchości i bezpłodności. Anat, wiecznie dziewicza bogini rosy i wojny, łączy się z nim i rodzi świętego byka – symbol samego Baala – którego przedstawia mu na górze Saphon. Ten motyw umierającego i zmartwychwstającego boga związanego z boginią, która jest dla niego zarówno matką, jak i żoną, pojawia się w wielu kulturach. Przykłady obejmują Izydę i Horusa w cywilizacji egipskiej oraz różne mity dotyczące Isztar, Cybele, Aprodytę, Wenus i innych bogiń w cywilizacji semickiej i grecko-rzymskiej.

Człowiecze realizacje hieros gamos w Kanaanie są wywnioskowane z relacji w Biblii Hebrajskiej, które odnoszą się do nich często w drodze potępienia.

Hierogamia w Biblii Hebrajskiej

Nowocześni badacze tacy jak Joseph Campbell utrzymują, że historia stworzenia z Księgi Rodzaju stanowi retelling mitu stworzenia Enuma Elish. Tutaj wizja sprzężenia Aspu i Tiamat jest skondensowana w formule:

Teraz ziemia była bezkształtna i pusta, ciemność była nad powierzchnią głębin, a Duch Boży unosił się nad wodami. (Rdz 1,2)

Tamar i Juda.

W tym ujęciu mezopotamska wizja małżeństwa nieba (Boga) i ziemi (słonowodnego oceanu) została odziedziczona przez wczesnych Hebrajczyków, którzy uczestniczyli w rytuałach hieros gamos co najmniej do czasów wygnania babilońskiego. Historia Ewy i węża, zgodnie z tą teorią, jest odwróconą wersją wcześniejszych mitologii, w których bóstwo węża było pierwotnie naturalną towarzyszką Bogini Matki. W wersji biblijnej jednak zarówno Ewa, jak i wąż zostają przeklęci przez suwerenne męskie bóstwo, Jahwe. Uważa się, że to odwrócenie ról jest wynikiem narzucenia się patriarchalnego systemu Izraela na starszą mitologię Kanaanu i Egiptu. Campbell zwraca uwagę, że wąż odgrywa pozytywną rolę w starych legendach o Mojżeszu, który nosi potężną laskę, która ma moc zamieniania się w węża (Wj 4) i otrzymuje od Boga polecenie stworzenia i wzniesienia ikony węża brozne, który uzdrawia Izraelitów (Num. 21).

Biblijny przykład świętej nierządnicy związanej prawdopodobnie z tradycją hieros gamos dotyczy patriarchy Judy z Księgi Rodzaju. Juda, którego ród wkrótce wygaśnie, udaje się do miasta Timnah na wiosenne święto strzyżenia owiec, gdzie odbywa stosunki seksualne z zawoalowaną świętą nierządnicą w pobliżu bramy miasta. Kobieta ta jest w rzeczywistości jego synową Tamar, która rodzi mu bliźniaczych synów, którzy stają się praojcami plemienia Judy.

Później takie praktyki były zdecydowanie potępiane przez proroków i pisarzy historii biblijnych. Księga Powtórzonego Prawa 23:17 zabrania praktyki, którą naśladowała Tamar, mówiąc: „Żaden izraelski mężczyzna ani kobieta nie staną się prostytutką świątynną”. Prorok Jeremiasz skarżył się: „Czy widzieliście, co uczynił wiarołomny Izrael? Weszła na każde wysokie wzgórze i pod każde rozłożyste drzewo i tam popełniła cudzołóstwo” (Jeremiasz 3:6).

Księgi Królewskie odnoszą się do męskich prostytutek świątynnych jako powszechnych w Królestwie Judy już za czasów króla Rehoboama (X w. p.n.e.) i aż do króla Jozjasza (koniec VII w. p.n.e.): „On (Jozjasz) zburzył też kwatery męskich prostytutek świątynnych, które znajdowały się w świątyni Pańskiej i gdzie kobiety zajmowały się tkactwem dla Aszery” (2 Krl 23,7).

Z drugiej strony starożytna tradycja o małżeńskich relacjach bóstwa z mieszkańcami ziemi znalazła drogę do tradycji żydowskiej, gdy prorocy Izajasz i Jeremiasz obaj określili Boga jako „męża” Izraela. Mówiąc o mieście Jerozolimie, Izajasz napisał: „Jak oblubieniec raduje się nad swą oblubienicą, tak Bóg twój będzie się radował nad tobą” (Iz 62, 4). W późniejszej tradycji, szabat byłby witany przez wierne zgromadzenie w roli Oblubienicy, a Szechinah byłaby postrzegana jako żeński aspekt Boga, który, między innymi, odgrywa rolę żony cadyka, czyli świętego człowieka.

Wreszcie, Pieśń Salomona, chociaż ma wiele interpretacji, jest często cytowana jako przykład literatury hieros gamos.

Przykłady chrześcijańskie

Gabriel i Dziewica Maria, Zwiastowanie przez El Greco jako przykład hieros gamos.

Historia Dziewicy Marii, która poczęła dzięki mocy Ducha Świętego, następnie urodziła Jezusa jako Syna Bożego i współpracowała z nim po własnym wcieleniu jako Królowa Aniołów, była postrzegana jako przykład wspomnianej tradycji bogiń i ich boskich umierających i zmartwychwstających synów (Campbell 1991).

W literaturze wczesnochrześcijańskiej idea hieros gamos może być również widoczna w przedstawieniu Chrystusa jako „oblubieńca”, z ludem Bożym w pozycji jego oblubienicy.

Widziałem Miasto Święte, nowe Jeruzalem, zstępujące z nieba od Boga, przygotowane jak oblubienica pięknie ubrana dla swego męża. I usłyszałem donośny głos od tronu mówiący: Teraz mieszkanie Boga jest z ludźmi, i będzie mieszkał z nimi.

Koncepcja hieros gamos widoczna jest również w literaturze gnostyckiej. Tutaj koncepcja i ceremonia „komnaty ślubnej” reprezentowała zjednoczenie Chrystusa, w pozycji oblubieńca, i wierzącego, w pozycji oblubienicy. Niektóre sekty gnostyckie były oskarżane przez ortodoksyjnych chrześcijan nie tylko o potwierdzanie roli kościoła jako Oblubienicy Chrystusa, ale także o angażowanie się w rozpustne rytuały hieros gamos.

W Jodze Tantrycznej

Obraz erotyczny ze świątyni w Khajuraho, Indie.

W Jodze Tantrycznej, mężczyzna i kobieta są połączeni fizycznie i reprezentują Shivę i Shakti, bóstwa reprezentujące męskie i żeńskie zasady. Związek ten może być postrzegany jako realizacja zasady hieros gamos. Zalecanych i praktykowanych jest kilka rytuałów seksualnych. Obejmują one skomplikowane i drobiazgowe rytuały przygotowawcze i oczyszczające. Akt, kiedy jest właściwie praktykowany, ostatecznie kulminuje w samadhi, gdzie odpowiednie indywidualności każdego z uczestników są całkowicie rozpuszczone w jedności kosmicznej świadomości.

Tantrycy rozumieją ten akt na wielu poziomach. Zjednoczenie mężczyzny i kobiety w akcie seksualnym służy, w efekcie, do wcielenia boskich zasad męskości i kobiecości. Poza aktem fizycznym, jednakże, ma miejsce subtelna fuzja energii Shiva i Shakti, której wynikiem jest zjednoczone pole energetyczne. Na poziomie indywidualnym każdy uczestnik doświadcza fuzji swoich własnych energii Shiva i Shakti.

Nowoczesne przykłady

Nowoczesny przykład hierogamii jest widoczny w religii Wicca. W niektórych formach tej tradycji, uczestnicy angażują się w to, co nazywa się Wielkim Rytuałem. Najczęściej odbywa się on w noc Beltane (1 maja), mężczyzna i kobieta, przyjmując tożsamość Boga i Bogini, angażują się w stosunek seksualny, aby uczcić zjednoczenie bóstw jako kochanków i poczęcie nowego Boga, który narodzi się w Yule. Jest to zasadniczo obrzęd płodności, mający symbolizować zasadzenie nasion w Matce Ziemi, które zaowocują jesienią.

W tradycji Zjednoczenia, mąż i żona dążą do stania się indywidualnymi wcieleniami męskich i żeńskich energii Boga, odpowiednio, poprzez zjednoczenie ich umysłu i ciała koncentrując się na Bogu jako jednostki, a następnie jako para małżeńska. Najpełniejszy wyraz Bożej miłości jest postrzegany jako przejawiający się w seksualnym zjednoczeniu pary małżeńskiej, po którym para staje się „prawdziwymi rodzicami” dla swoich dzieci w pozycji Bożych „wnuków”.”

• Cross, Frank Moore. Canaanite Myth and Hebrew Epic. Harvard University Press 1973. ISBN 0674091752
• Campbell, Joseph. The Masks of God, Vol. 3: Occidental Mythology. Penguin (Non-Classics), 1991. ISBN 978-0140194418
• Dever, William G., Did God Have A Wife? Archaeology And Folk Religion In Ancient Israel. William. B. Eerdmans Publishing Company, 2005. ISBN 0802828523
• Eliade, Micrea: The Sacred and The Profane: The Nature of Religion. Harvest Books, 1968. ISBN 978-0156792011
• Sjoo, Monica: The Great Cosmic Mother: Rediscovering the Religion of the Earth. HarperSanFrancisco, 1987. ISBN 978-0062507914

.