Wetenschappers denken de Europese nerts te kunnen redden door zijn meedogenloze rivalen te doden

Ergens langs de bovenloop van de rivier de Aragón, tussen de grillige pieken van de Pyreneeën en een stuwdam, zullen natuurbeschermingsbioloog Madis Põdra en zijn collega’s volgende week 10 of 12 in gevangenschap geboren Europese nertsen (Mustela lutreola) vrijlaten in een voor nertsen paradijselijk oord: een ongerept stuk Spaanse wildernis met 150 kilometer aan waterwegen. Põdra hoopt dat ze een nieuwe populatie zullen beginnen en de Europese nerts zullen helpen redden, een ernstig bedreigde soort waarvan de populatie in Spanje is gedaald tot 500.

Maar in een ironische draai, vereist de bescherming van de harige, donkerbruine carnivoor het doden van zijn belangrijkste concurrent, de even sympathieke Amerikaanse nerts (Neovison vison). Een soortgelijke herintroductie poging een decennium geleden mislukte omdat het niet lukte om de Amerikaanse nertsenpopulatie uit te roeien; deze keer zet het Spaanse team in op een uitgebreid systeem van drijvende vallen om ze te vangen.

Ook elders in Europa leven de geherintroduceerde Europese nertsen in dergelijke ecologische veilige ruimten. “De Europese nerts zal altijd een beheerde soort blijven, omdat het op dit moment onmogelijk lijkt om volledig van de Amerikaanse nertsen af te komen,” zegt Põdra, die werkt voor de European Mink Association in Barcelona, Spanje.

Europese nertsen waren een eeuw geleden wijdverspreid, ze leefden langs rivieren en beken en aasden op woelmuizen, amfibieën, rivierkreeften en vissen. Vandaag leven er nog slechts enkele duizenden in Spanje, Frankrijk en de Donaudelta. In Rusland zijn waarnemingen zo zeldzaam geworden dat de meeste wetenschappers denken dat de soort daar op de rand van uitsterven staat.

Verwijderende leefgebieden en de jacht verklaren ten dele de achteruitgang, maar de Amerikaanse nerts, een verre neef die er sterk op lijkt maar de iconische witte neus van de Europese soort mist, heeft verreweg de meeste schade aangericht. De dieren werden in de jaren twintig van de vorige eeuw voor het eerst ingevoerd door bontfokkers vanwege hun superieure pels, maar ze ontsnapten en floreerden in het wild. Groter, flexibeler en agressiever ten opzichte van andere roofdieren, verdreven zij eenvoudigweg de inheemse soorten. Ze brachten ook nieuwe ziekten mee, maar wetenschappers zijn het niet eens over de rol van infecties in de achteruitgang van de Europese nerts.

Vóór de eerste herintroductie, in 2000 op een 989 vierkante kilometer groot eiland voor de kust van Estland, genaamd Hiiumaa, doodden jagers en een pelsjager de gehele Amerikaanse nertsenpopulatie op het eiland, de erfenis van een ter ziele gegane pelsdierfokkerij. Zelfs toen was het al moeilijk om de nieuwe populatie in leven te houden, herinnert Tiit Maran zich, directeur van de Tallinn Zoological Gardens, waar de dieren werden gefokt. “Ze dwaalden te ver van de rivier af,” zegt Maran. “Ze wisten gewoon niet waar ze moesten leven.” Maar als de vrouwtjes in gevangenschap bevielen in omheiningen vlak bij de rivier, zo ontdekte zijn team, leerden de pups waar hun thuis was. Hiiumaa heeft nu een bloeiende populatie van ten minste 100 dieren. Het team hoopt van het naburige eiland Saaremaa, bijna drie keer zo groot, het volgende nertsenreservaat te maken.

Een ander toevluchtsoord bevindt zich in Duitsland. In 2010 is begonnen met het uitzetten van nertsen rond het Steinhuder Meer, een groot meer in Nedersaksen. De populatie lijkt te floreren, zeggen Eva Lüers en Thomas Brandt, twee onderzoekers van het Steinhuder Meer Ecologische Beschermingsstation, dat het programma beheert; in 2015 slaagde een cameraval erin om de eerste foto van een nest Europese nertsen te maken. Amerikaanse nertsen leven in Duitsland, maar niet rond het meer, en de groep houdt nauwlettend in de gaten of er tekenen zijn van een invasie.

De Europese nertsenvereniging, die steun heeft van het LIFE-programma van de Europese Commissie en lokale overheden, probeerde voor het eerst een introductie in een wetland in Baskenland in 2008. Ze plaatsten vallen langs een rivier om het aantal Amerikaanse nertsen te onderdrukken, maar hun populatie veerde later weer op, en de meeste van de 27 bevrijde Europese nertsen waren binnen 5 maanden dood.

Deze keer rekenen ze op het “nertsenvlot”, ontwikkeld door Jonathan Reynolds van de Game & Wildlife Conservation Trust in Fordinbridge, V.K.: in feite een drijvende plank met daarop een houten kist, die wat vegetatie bevat en een kussentje gemaakt van zand en klei. Het kussentje registreert voetafdrukken wanneer een in de rivier zwemmende nerts op het vlot klimt; wanneer sporen worden gevonden, kan het kussentje worden vervangen door een val. De vlotten, waarvan er 300 zijn uitgezet, hebben weinig belangstelling voor Europese nertsen, maar zijn onweerstaanbaar voor Amerikaanse nertsen. “We weten niet waarom ze het zo leuk vinden,” zegt Põdra. “

Naast het twaalftal dieren dat volgende week langs de Aragón wordt uitgezet, zijn Põdra en zijn collega’s van plan om nog eens zeven of acht dieren, ook in gevangenschap gefokt, vrij te laten langs de rivier de Leizarán, zo’n 140 kilometer naar het noordwesten, om een kleine bestaande populatie daar een impuls te geven.

Travis Livieri, een natuurbeschermingsbioloog bij Prairie Wildlife Research in Wellington, Colorado, prijst de inspanning. “Ze hebben een vrij goede greep op de situatie in Europa,” zegt Livieri, die voorspelt dat Europese nertsen zullen overleven voor “duizenden jaren.”

Maar hij zegt dat de teams ook moeten beginnen met het verzamelen en invriezen van sperma van Europese nertsen. Livieri is betrokken bij de herintroductie van de zwartvoetige fret op de Noord-Amerikaanse prairies, die begon toen er nog slechts 18 wilde exemplaren over waren. Eerder opgeslagen sperma is – samen met kunstmatige inseminatie – van cruciaal belang gebleken voor het herstel van de genetische diversiteit, aldus Livieri. Hoewel de situatie van de Europese nerts niet zo ernstig is, en kunstmatige inseminatie nog nooit is toegepast bij deze soort, is Põdra het ermee eens dat dit een goed idee is.