Vissenliefde

“Jongeman, waarom eet je die vis?”

“Omdat ik van vis hou,” antwoordt de jongeman.

“O, je houdt van de vis. Daarom haalde je hem uit het water, doodde hem en kookte hem. Zeg me niet dat je van de vis houdt. Je houdt van jezelf, en omdat de vis je goed smaakt, heb je hem uit het water gehaald, gedood en gekookt.”

Ik hoorde dit verhaal van Rabbi Abraham Twerski op deze video:

“Zoveel van wat liefde is, is vissenliefde.”

Hoe waar.

Toen ik nog niet uitging, zo’n twee jaar lang, worstelde ik met het zien van deze kwaliteit in elke potentiële romantische partner. Soms had ik een afspraakje met iemand, en misschien zeiden ze me hoe mooi ik was – maar die opmerking zei eigenlijk niets over mij. Als iemand me zegt dat ik mooi ben, zeggen ze dat ze van zichzelf houden. Ze zeggen me dat ze bij mensen en dingen willen zijn die hen plezier verschaffen, en dat mijn fysieke verschijning hen plezier verschaft. Maar, ze zeggen me niet dat ze om me geven. Ze vertellen me niet dat mijn ervaring belangrijk is, of dat hoe ik me voel belangrijk voor hen is.

Ik heb hier heel lang mee geworsteld. Ik wilde niet mooi te zijn – maar dan, wat wilde ik? Om lelijk te zijn? Wilde ik met iemand uitgaan die mijn fysiek afstotelijk vond?

Ik ben er zeker van dat dit tot op zekere hoogte verergerd werd door mijn sexueel misbruik. Ik heb gezien hoe ver iemands zelfliefde kan gaan. Ik ben gevist, gebakken en bijna opgegeten omdat iemand dacht dat hij plezier aan mij kon beleven, en niet stilstond bij mijn gevoelens daarover.

En weet je, het gaat zelfs niet altijd om fysieke schoonheid. Ik krijg een zekere mate van amoureuze cyberstalking/intimidatie van mensen die mijn blog lezen, mensen die niet eens weten hoe ik eruit zie. Maar ze hebben altijd één ding gemeen: ze denken dat hun gevoelens een band tussen ons definiëren. Ze zijn zo gefocust op wat ze voor mij voelen dat ze er nooit bij stilstaan wat ik voor hen voel. Ze staan er niet bij stil hoe griezelig ik hun berichten zal vinden, hoe ongerust ik zal worden van hun constante aandacht.

Mensen die mij stalken zijn altijd afwijzend, of vaak zelfs boos, over mijn gevoelens. Mijn gevoelens zijn een obstakel voor hun bevrediging.

Liefde zonder zorg voor de doorleefde ervaring van de ander is geen liefde, het is zelfliefde. Iemand extreem plezierig vinden is geen liefde, het is zelfliefde. Iemand mooi vinden is geen liefde, het is zelfliefde.

En, weet je, eigenlijk is zelfliefde niet slecht. In feite, zou ik zeggen dat het zowel goed als noodzakelijk is om uiteindelijk een echt genereus persoon te worden. Het is alleen… het is niet genereus, zoals we doen alsof het is. Als iemand van zichzelf houdt door jou mooi te vinden, is dat geen probleem. Maar als je denkt dat je door dit soort liefde gevoed kunt worden, zul je teleurgesteld worden. We idealiseren dit soort vissenliefde in de films, in romans, wat dan ook – en, ik heb het lange tijd gedemoniseerd. Maar, in werkelijkheid, is het noch hier noch daar.

Iemand kan van zichzelf houden en ook van jou, maar als hij alleen van zichzelf houdt, dan houdt hij niet van jou. Als iemand je mooi vindt, maar niets geeft om je gevoelens of je werkelijkheid, dan zal hij je waarschijnlijk erg kwetsen. En dit is belangrijk, omdat de cultuur de boodschap presenteert dat visliefde liefde is. De cultuur presenteert in feite een versie van liefde die inhoudt dat een ander je transcendentaal mooi vindt en dat is zo… verkeerd. Als je je leven doorbrengt met het zoeken naar liefde door te proberen iemand te vinden die je waanzinnig mooi vindt, zul je geen liefde vinden. Als je je leven spendeert om iemand te vinden die je mooi vindt, zul je geen liefde vinden. Je zult alleen visliefde vinden.

Toen het op daten aankwam, begon ik me een beetje te voelen als Leeloo uit het 5e element (een wezen dat gestuurd is om de aarde te redden) als ze voor de eerste keer over oorlog leest. Als ze ziet hoe afschuwelijk en gewelddadig mensen tegen elkaar zijn, is het alsof ze haar wil om door te gaan volledig opgeeft. Is de mensheid het wel waard om gered te worden?

Is de mensheid het waard om mee uit te gaan? Iedereen wil zich alleen maar goed voelen, en iemand vinden die ze minder alleen laat voelen. Wat iedereen van me wilde, leek zo egocentrisch en gebaseerd op angst. Het leek zo gesloten, zo over het niet ervaren van het leven. En, weet je, ik had er zelfs prima mee om kunnen gaan als we er cultureel eerlijk over waren, maar iedereen kleedde het aan als dit mystieke, romantische ding, alsof het verlangen om niet alleen te zijn op een vrijdagavond een spectaculaire eigenschap van transcendentale schoonheid was.

Maar voor mij leek het vergelijkbaar met iemand die een lekkere maaltijd wil eten of in een mooie auto wil rijden. Het leek diep geworteld in persoonlijk genot, en volkomen alledaags, rationeel, en in overeenstemming met onze andere kapitalistische genoegens.

Er was niets transcendentaals aan de liefde die ik zag. En, ik begon erg cynisch te worden. Bestaat liefde – echte liefde, vrijgevige liefde – eigenlijk wel, of is er alleen maar zelfliefde? Vis-liefde?

Ik denk dat het hospitium me geholpen heeft om daar uit te komen.

Het is een vreemd iets, om bij de stervende te willen zitten – en, zoals altijd, vaak een zeer egoïstisch iets. Ik kan niet spreken over de beweegredenen van anderen, maar ik weet dat mijn eigen beweegredenen egoïstisch waren. Ik meldde me aan als vrijwilliger voor hospice omdat ik me een goed mens wilde voelen, omdat ik meer wilde begrijpen van de dood en omdat ik iets zinvols wilde doen met mijn leven. Het is egoïstisch op een manier waarop mensen in onze cultuur over het algemeen niet egoïstisch zijn, maar het was desalniettemin egoïstisch.

En, in sommige van mijn collega hospice medewerkers zag ik vaak een soortgelijk egoïsme als het mijne – maar, ik begon ook iets anders te zien. De mensen die het al lang, al jaren deden, begonnen een andere kwaliteit van liefde naar boven te brengen. Een niet-zelf liefde.

Ik herinner me dat een van de vrouwen met wie ik vrijwilligerswerk deed ons een verhaal vertelde. Ze zat regelmatig bij een stervende vrouw, een kleine, chagrijnige ex-junkie van een stervende vrouw, die zelden gezelschap wilde. Maar, deze kleine junkie liet de vrijwilligster soms komen om haar te bezoeken en ze ontwikkelden een relatie. Tegen het einde van het leven van de kleine junkie, vertelde de vrijwilliger de junkie dat ze van haar hield, en toen dat gebeurde, veranderde er iets voor de kleine, stervende junkie. Nu ze liefde had ontvangen, kon ze die plotseling ook geven. Ze opende zich naar haar familie, vertelde alle mensen die ze te chagrijnig was geweest om te zien dat ze van hen hield, en sloot vrede met al haar dierbaren.

Een paar dagen later stierf de kleine junkie. Maar, die hele uiting van liefde was zo hoopvol voor mij. De vrijwilliger had niet veel te winnen bij het liefhebben van deze kleine chagrijnige vrouw, ze had niets te winnen bij het uiten van haar liefde, maar om een of andere reden deed ze het toch. Het was een geschenk – een echt genereus geschenk, van het soort waarvan ik misschien niet echt geloofde dat het bestond.

Rabbi Twerski uit de video zegt dat de sleutel tot echte liefde geven is, en dat je niet geeft aan degenen van wie je houdt, maar dat je uiteindelijk houdt van degenen aan wie je geeft. En, die formulering zit me niet helemaal lekker, maar het is dichterbij dan alles wat ik kan bedenken. Er bestaat een echte vrijgevigheid in mensen die wordt aangesproken door te geven.

Maar… het is zeldzaam, en het komt vaak van oudere mensen. Ik denk dat het vermogen tot vriendelijkheid vaak toeneemt met de leeftijd, maar we doen alsof liefde voor de jeugd is. Alsof liefde gaat over het maximaliseren van je eigen persoonlijke plezier, of je leven gemakkelijker maken. Dan verbazen we ons over de grootsheid ervan – maar wie zou niet de voordelen van “liefde” willen? Wie wil er geen leven vol plezier en gemak?

Ons huidige model van liefde reduceert het tot zoiets als een zelfrijdende auto met massagestoelen. Wauw, dit geeft me zo’n goed gevoel! Het bespaart me zoveel tijd! Het is magisch! Ik begrijp echt niet waarom we het zo mystiek maken. EN ik snap echt niet waarom we al die oude Rabbijnen afwijzen die op iets veel mooiers wijzen.

Dit gedachteloos zoeken naar comfort, het is gewoon zo… leeg.