The Beatles Come Together

Bij een van de voorvertoningen vorige week van Love, de nieuwe Beatles-show van Cirque du Soleil in het Mirage-resort in Las Vegas, stond een elegant ogende heer met Toscanini-manen verrukt te kijken naar het gebeuren. Hij wiegde met zijn lange gestalte op de liedjes, klapte mee met “Hey Jude” en toen een enorm laken van het podium omhoog waaide om uiteindelijk de meeste van de 2000 toeschouwers te bedekken, stak hij zijn armen vol eerbied omhoog om de stof aan te raken, alsof het een gigantische lijkwade van Turijn was.

Hoeveel leden van de cast of het publiek herkenden George Martin, die als de platenproducer van de groep zeker de naam van de vijfde Beatle verdient? Martin, nu 80, had samen met zijn zoon Giles de uitgebreide en fantasierijke soundscape voor Love bedacht. Wanneer de extravaganza vrijdagavond officieel wordt geopend, zullen de Martins worden vergezeld door de overlevende Beatles, Paul McCartney en Ringo Starr, en door George Harrisons weduwe Olivia en John Lennons weduwe Yoko Ono. Mijn gok is dat ze blij en ontroerd zullen zijn.

Natuurlijk is niet iedereen beroemd. Maar iedereen die ziet en hoort Love kan vallen in het. De avond nadat Martin de show opluisterde met zijn aanwezigheid, stroomde het publiek naar buiten na het slotnummer “All You Need Is Love,” met vier grote schermen waarop foto- en filmcollages van de eigenlijke Fab Four te zien waren, maar één man leek aan zijn stoel gekluisterd. Een magere man van ongeveer 60 jaar, met lang grijs haar dat met een paardenstaart over zijn rug liep, hield zijn hoofd in zijn handen, zijn schouders schokten terwijl hij zachtjes snikte. Dat is de kracht van de muziek van de Beatles, hun impact, hun nalatenschap. En dat is de intensiteit van de teruggevonden herinnering in de generatie die met hen is opgegroeid.

De Fab Four waren slechts acht jaar samen, van 1962, toen Ringo bij de band kwam, tot begin 1970, toen “Get Back” werd uitgebracht. Acht jaar. Dat is minder tijd dan Britney Spears heeft gedaan … wat ze ook doet, en minder dan een kwart van de tijd dat de Beatles uit elkaar zijn geweest.

Hier is de definitieve Beatles-reünie: van de groep (te horen werkend, spelend en grapjes makend in de studio); van zijn belangrijkste medewerker, George Martin; en van de oorspronkelijke Beatlemaniacs. Veertig jaar nadat John zei dat de Beatles “populairder dan Jezus” waren, 40 zomers na de release van Revolver, zijn deze fans van weleer nu de leeftijd van hun grootouders en als ze de reis naar het toepasselijk genaamde Mirage maken, en als de grijsharige hippie op de tribune een indicatie is, vochtig in mijmering.

Here Comes Soleil

De stamboom van deze productie van 150 miljoen dollar zou het succes ervan kunnen garanderen. (Het is geboekt om 10 jaar te draaien, in de ruimte die ooit werd bezet door de Siegfried & Roy dieren act die Vegas’s liefde voor buitenmaats theatraal spektakel vestigde). De prijs van het kaartje is $150 voor de 95 minuten durende show, die tien keer per week wordt opgevoerd, vergeleken met de acht keer dat een Broadway musical wordt opgevoerd. De show zou wel eens zijn plaats kunnen innemen in het Cirque-imperium: vijf permanente shows in Vegas, een andere (La Nouba) in Walt Disney World in Florida, en zes tentshows, van de nieuwe Corteo tot de 14 jaar oude Saltimbanco. Deze ondernemingen zijn enorm succesvol; hun totale jaarlijkse kassa-inkomsten liggen in de buurt van de $840 miljoen die alle Broadway-shows dit seizoen hebben verdiend.

Maar Love vormt een bijzondere uitdaging, niet alleen voor de regisseur, Dominic Champagne (die ook de tentshow Varekai en het sexy Vegas cabaret Zumanity onder zijn hoede had), maar ook voor het bedrijf in zijn geheel. Het handelsmerk van Cirque is het creëren van originele artefacten; Love is de eerste waarvan het onderwerp zijn eigen echo’s en gewicht, betekenis en herinneringen met zich meedraagt. Beatlesongs doen wat de regisseurs van Cirque doen: verhalen vertellen, stemmingen verweven, fictieve werelden oproepen. Mensen die naar Love komen, brengen hun persoonlijke connecties met de nummers mee waarmee Champagne’s interpretaties moeten concurreren. Het is niet alleen zijn taak om een magische mise-en-scène voor een nummer te bedenken, maar ook om de kracht van het oorspronkelijke nummer te evenaren. Anders zou een toeschouwer die naar de Cirque-interpretatie van een Beatles-nummer kijkt, kunnen zeggen: “Zo zie ik het niet.”

Maar dat is nog maar de helft van het punt, want de show is net zozeer gebaseerd op wat je hoort als op wat er te zien is van de Martins’ bewerking van Beatles-standards. Love is de meest uitbundige expressie van Cirque-oprichter en -baas Guy Laliberté’s nieuwste obsessie: de ballet-acrobaat-theatrale Cirque-stijl samenvoegen met moderne muziek. Hij wil dat Delirium, met de disco-formule van Barnum & Bailey, nachtclubs en arena’s in grote steden vult. Cirque plant nog een show in Vegas voor 2008: een bio-evocatie van Elvis.

Laliberté kon zich geen betere gids door de catalogus van de Beatles wensen dan de Martins, vader en zoon. George was niet alleen aanwezig bij de creatie, hij was er cruciaal voor. Hij was degene die erop aandrong dat Ringo Starr (iedereen, eigenlijk) Pete Best verving als drummer van de band. Hij gaf de vroege hits een zuiver, vol geluid. En toen Lennon en McCartney uit elkaar groeiden, maar nog indrukwekkender groeiden, als songschrijvers, vonden ze in de oudere Martin elk een ideaal oor en muzikale geest, een soort co-creator. Het was Martin die een strijkkwartet plaatste onder Pauls sologitaarvertolking van “Yesterday”, de eerste van vele verbijsterende uitbreidingen van het basis rock ‘n’ roll-geluid van de Beatles, en die Johns “Strawberry Fields Forever” en “I Am the Walrus” hielp alchemiseren tot een coherente elektronische chaos.

De audio hier is niet minder complex. De Martins hebben de Beatles-bibliotheek doorzocht op alternatieve versies van nummers: John’s vroege versie van “Strawberry Fields,” bijvoorbeeld, slanker in productiewaarden maar meer spookachtig. Ze spelen één a capella stuk, “Sun King,” achterstevoren. Ze hebben stukjes van verschillende melodieën door elkaar gehusseld tot Ivesiaanse hersenspinsels. “For the Benefit of Mr. Kite” wordt nu afgesloten met (volgens de persnotities) “fragmenten uit ‘Cry Baby Cry,’ geluidseffecten uit ‘Good Morning Good Morning,’ gelach uit ‘Piggies,’ geluiden uit ‘I Want You (She’s So Heavy),’ ‘Helter Skelter’ en audiofragmenten van The Beatles die grapjes maken tijdens opnamesessies.”

Champagne en de Martins willen dat het publiek de intimiteit voelt van de Beatles aan het werk en aan het spelen in de studio. (Alle dialogen, met uitzondering van een paar regels gesproken door personages in de show, zijn van John, Paul, George en Ringo in de jaren ’60.) Soms wordt het geklets gebruikt om een liedje in te leiden. We horen de stem van John “The Birds. A Hitchcock movie” en horen we de gitaarintro van “Blackbird.” Op andere momenten is het geklets er alleen om de luchtige humor van de groep vast te leggen. George vraagt of zijn gitaar vals is (dat is hij), en John gooit er een geïmproviseerd couplet uit: “I suddenly discovered that I was out of tune,/ But I kept on playin’, ‘cause I’m no goon.”

De “goon” regel is niet alleen een slimme ad-lib van John’s kant. Het laat zien dat Champagne aandacht heeft voor de arcana van de biografie van de Beatles. In hun jeugd waren ze fans van BBC Radio’s The Goon Show, waarvan de sterren, waaronder Peter Sellers en Spike Milligan, allemaal komediealbums opnamen die door George Martin werden geproduceerd. Het was zijn connectie met de Goons, niet zijn werk aan jazzalbums, die Martin het eerst bij John en de anderen in de smaak deed vallen. Een ander nummer in de show, “Eleanor Rigby”, dat zich afspeelt in de puinhopen van het naoorlogse Liverpool, doet in zijn kraterachtige, post-nucleaire uiterlijk denken aan Milligans toneelstuk The Bed Sitting Room, dat werd verfilmd door Richard Lester, die de Beatles regisseerde in A Hard Day’s Night en Help! Dat is een van de geneugten van Love for Beatle-kenners: de rimpelingen blijven zich verbreden. (Oh, en Giles Martin’s peetvader? Milligan weer.)

Can You Take Me Back Where I Came From?

De liefde begint in de duisternis. Stilte. En God zei: Laat er geluid zijn. “Aaaaah aaaaah.” De kamer wordt gevuld met de zang van “Because,” a capella, met extra pauzes tussen de zinnen (een ruimte voor luisteraars om hun eigen gedempte “aaahs” in te voegen). Die strakke harmonie, kerkelijk, bijna engelachtig, in haar zuiverheid, herinnert aan de vocale virtuositeit van de Beatles: dat de moptops, naast vele andere dingen, avatars waren van een barbershop kwartet.

Toen begint “Get Back” zijn intro te chuggen en explodeert snel. Het publiek wordt gebombardeerd met beelden en geluiden: skelters op twee grote projectieschermen, silhouetten van de groep en een uitzinnig gemarchandeer van de cast, inclusief bungee-koord duo’s (de jongen boven, het meisje stuiterend beneden). Het is een onstuimige aanzet tot nostalgie, tot een emotionele flashback. Love roept het publiek, en ook de Beatles, op om een uitstapje te maken “naar waar je ooit thuishoorde.”

Niet naar de jaren ’60, maar verder terug, naar het Liverpool van de Tweede Wereldoorlog. We hebben al gezien hoe zeelui in deze havenstad over scheepstouwen klommen om aan land te komen. Nu horen we het geluid van bommen en artillerievuur, voordat een figuur van Winston Churchill (oneerbiedig Mr. Piggy genoemd) aankondigt dat de oorlog voorbij is. Het meisje dat koningin Elizabeth II zou worden, paradeert rond in een cameoframe, een levend portret. (En een onbeleefde: Hare Majesteit wordt gespeeld door een man, zoals we ontdekken wanneer ze het frame, haar pruik en het grootste deel van haar kleren verwijdert.)

Liverpool fleurt op, en Groot-Brittannië fleurt op, wanneer Beatlemania losbarst in de vroege jaren ’60. Jongens in leren jacks en meisjes in geruite truien huppelen rond een Volkswagen auto (een Kever, wat anders?). De Fab Four, gekooid door hun supersterrendom, zijn te zien in silhouet, proberend te ontsnappen uit de spotlightbubbels; dan lopen ze weg, de Abbey Road cover schattig replicerend. Love volgt de Beatles door hun fasen: psychedelisch (“Strawberry Fields”), hindoe-mystiek (“Within You, Without You”) en politiek (“Revolution”, met beelden van protesten, dan de letters in Peace and Love die letterlijk uit elkaar vallen).

Hoewel de show een paar langdradigheden en excessen kent, vindt Champagne typisch geestverruimende manieren om de songs te visualiseren. Hij laat deze theater-in-de-ronde draaien met grote ideeën en levendige beelden: kinderen met lege gezichten (voor “Nowhere Man”), een Eleanor Rigby-personage dat haar verleden in een rommelig karretje meeneemt, een parmantige man op trombone-vormige stelten, een Sergeant Pepper-figuur met een instrument uit Ted Geisel een Seuss-foon. Voor “Help!” zoomen vier extreme atleten op en over twee U-vormige glijbanen. Harrisons prachtige “Here Comes the Sun” (dat nooit beter klonk) wordt begeleid door vier vrouwen die aan luchtyoga doen. In “Revolution” is er nog een laatste uitbundigheid voor alles begint af te brokkelen: acrobaten springen op en over een Engelse telefooncel (met behulp van trampolines). Het doet denken aan de beste routine in La Nouba en is behoorlijk fabuleus.

Het mooiste nummer is “Something.” Goed, het is een geweldig nummer; als het in het donker werd gedaan zou het nog steeds prachtig zijn. Maar Champagne’s versie is net zo goed als het origineel, misschien wel beter. Drie jonge vrouwen zwaaien, op kleerhanger-vormige trapezes, boven een man die naar hen allen verlangt maar er geen kan bezitten. De beschrijving van de vrouwen van bogen en helixen in de lucht, de gratie en complexiteit van hun bewegingen, betoveren het publiek. Het is een betoverende vorm van tovenarij in beweging.

All You Need

Omdat het verplicht is de liedjes te verklaren en er verleidelijke riffs van performancekunst bij te fabriceren, kan Love niet de extatische kinetische hoogten bereiken van Ka, de vechtsportshow van Cirque, of O, het waterballet. Maar het bewijst de nieuwe productie geen slechte dienst als ik zeg dat het net zo goed een Beatles-show is als een Cirque-show. De muziek blijft boeien; de visuals versieren het betoverend. Champagne heeft bijna het onmogelijke bereikt: een nieuwe nostalgie creëren. Over tien jaar zit er misschien een bejaarde te huilen in het Mirage theater, terugdenkend aan de avond dat hij voor het eerst Love zag, hoorde en voelde.