Non-Celiac Gluten Sensitivity: How to Diagnose and Differentiate it from Celiac Disease

Summary

• Non-Celiac Gluten Sensitivity kan zich presenteren met intestinale en extra-intestinale symptomen
• Er zijn geen biomarkers voor de diagnose
• Autoantilichamen (TTG, EMA, DGP) ontbreken
• Er is geen vlokkige atrofie
• Diagnose vereist uitsluiting van coeliakie door serologisch onderzoek
• Een glutenvrij dieet mag niet worden gestart voordat coeliakie is uitgesloten
• Het glutenvrije dieet is gecompliceerd en kostbaar
• Patiënten moeten worden doorverwezen naar een diëtist met deskundigheid op het gebied van het glutenvrije dieet.

Het spectrum van gluten-gerelateerde aandoeningen omvat coeliakie, dermatitis herpetiformis, glutenataxie, tarwe-allergie en non-celiac gluten sensitivity. De term niet-celiac gluten sensitivity (NCGS) wordt gebruikt om de klinische toestand te beschrijven van personen die symptomen ontwikkelen wanneer zij glutenbevattend voedsel consumeren en zich beter voelen op een glutenvrij (GF) dieet, maar GEEN coeliakie hebben.

Celiac Disease

Celiac disease is een multi-systeem auto-immuunaandoening die wordt uitgelokt door inname van gluten (een eiwit in tarwe, rogge en gerst) bij genetisch vatbare personen. Het is een veel voorkomende aandoening, die ongeveer 1% van de bevolking treft, en patiënten kunnen zich presenteren met een verscheidenheid aan intestinale en niet-intestinale symptomen. In het lichaam worden autoantilichamen zoals weefseltransglutaminase-antilichaam (TTG), endomysiaal antilichaam (EMA) en gedesamideerd gliadine-peptide (DGP) geproduceerd, die de basis vormen van de serologische tests die voor de screening worden gebruikt. De diagnose coeliakie wordt bevestigd door een biopsie van de dunne darm en de behandeling bestaat uit een strikt GF-dieet voor het leven. Als het GF-dieet wordt gevolgd, verdwijnen de symptomen en de darmontsteking en worden de auto-antilichamen na verloop van tijd negatief. Coeliakie is een ernstige aandoening waarbij patiënten het risico lopen op voedingstekorten en de ontwikkeling van andere auto-immuunziekten en in zeldzame gevallen maligniteiten zoals lymfoom van de dunne darm.

Non-Celiac Gluten Sensitivity

Non-celiac gluten sensitivity (NCGS) is vaak een zelfdiagnose; de werkelijke prevalentie is daarom moeilijk vast te stellen. Er zijn momenteel geen biomarkers voor deze aandoening. In een onderzoek onder 1.002 mensen uit het Verenigd Koninkrijk meldde 13% glutengevoeligheid te hebben, waarbij 3,7% beweerde een GF-dieet te volgen. In een groot onderzoek uit Italië onder 12.255 personen bleek NCGS slechts iets vaker voor te komen dan coeliakie. Uit gegevens van de National Health and Nutrition Examination Survey in de Verenigde Staten bleek dat 0,55 tot 0,63% van de mensen een GF-dieet volgde als er geen sprake was van coeliakie. Deze prevalentie is vergelijkbaar met die van gecombineerde gediagnosticeerde en niet-gediagnosticeerde gevallen van coeliakie.

De symptomen van NCGS zijn zeer variabel. Deze omvatten een opgeblazen gevoel, buikpijn en diarree; symptomen die lijken op het prikkelbare darm syndroom. Andere intestinale verschijnselen zijn misselijkheid, zure reflux, mondzweren en constipatie. Mensen kunnen ook niet-intestinale symptomen hebben, zoals zich over het algemeen niet lekker voelen, vermoeidheid, hoofdpijn, benevelde geest, gevoelloosheid, gewrichtspijn of huiduitslag. Een individu kan één of meer symptomen hebben.

De klinische symptomen van NCGS en coeliakie overlappen elkaar, waardoor het moeilijk is de twee aandoeningen te onderscheiden op basis van symptomen alleen. In een onderzoek onder volwassenen hadden coeliakiepatiënten vaker een positieve familieanamnese, een persoonlijke geschiedenis van andere auto-immuunziekten en voedingsstoffentekorten in vergelijking met degenen met NCGS. Het is belangrijk op te merken dat bij NCGS de TTG, EMA en DGP antilichamen afwezig zijn en er geen vlijmvliesatrofie (beschadiging van de dunne darm) optreedt bij biopsie. Daarom kan de diagnose NCGS alleen worden vastgesteld door coeliakie uit te sluiten.

Non-celiac gluten sensitivity werd voor het eerst gemeld in de jaren 1970. De laatste tien jaar volgen echter steeds meer mensen een GF-dieet vanwege de waargenomen gezondheidsvoordelen. Dit heeft zowel de belangstelling als de bezorgdheid doen toenemen over de vraag of deze personen een echte glutengerelateerde aandoening hebben. Er is een reële mogelijkheid dat sommige mensen die op eigen houtje een GF dieet volgen, in feite coeliakie hebben. Het is mogelijk dat deze mensen niet gediagnosticeerd worden of geen adequaat voedingsadvies krijgen van een diëtist en geen passende follow-up van hun artsen. Hierdoor lopen zij het risico op complicaties van coeliakie op de lange termijn. Aangezien de schade aan de dunne darm oplost en de TTG (en andere antilichamen) normaliseren na het starten van een GF-dieet, wordt de echte diagnose coeliakie moeilijk vast te stellen.

De meeste klinische trials die het fenomeen glutengevoeligheid onderzoeken, gaven de proefpersonen glutenbevattende granen zoals tarwe, rogge en gerst in hun dieet in plaats van pure gluten. Daarom wordt verondersteld dat personen met NCGS reageren op andere componenten in tarwe in plaats van gluten. FODMAP (fermenteerbare oligosacchariden, disacchariden, monosacchariden en polyolen) zijn soorten koolhydraten die sommige mensen niet goed kunnen verteren. De bacteriën in de dikke darm fermenteren deze koolhydraten wat resulteert in winderigheid, een opgeblazen gevoel, buikpijn en diarree. Tarwe, gerst en rogge bevatten veel FODMAP, wat een rol kan spelen bij deze symptomen. Bovendien bevat tarwe andere eiwitten, amylase/trypsineremmers (ATI) genaamd, waarvan in laboratoriumstudies is aangetoond dat ze darmontsteking veroorzaken.

Het GF-dieet kan een grote uitdaging zijn om te volgen, omdat het ingewikkeld en duur is. Bovendien zijn er zorgen over de voedingswaarde van GF-producten, omdat ze veel vet en suiker bevatten en vaak weinig vezels, ijzer en B-vitamines. Om deze redenen moeten patiënten die een GF dieet nodig hebben worden doorverwezen naar een geregistreerde diëtist met expertise in dit dieet.

Er is momenteel nog veel onbekend over NCGS. Wat is de exacte pathofysiologie? Is de gevoeligheid/intolerantie voor gluten een dosis-gerelateerd fenomeen? Is het een voorbijgaand of een permanent probleem? Ontgroeien sommige mensen deze aandoening na verloop van tijd? Zijn er specifieke diagnostische tests die de diagnose kunnen bevestigen? Het is duidelijk dat meer onderzoek nodig is om deze kwesties te verduidelijken.

Take Home Message

Wat het belangrijkste is voor het publiek en de beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg om te weten is dat de diagnose van niet-celiac gluten sensitivity niet moet worden gemaakt zonder coeliakie uit te sluiten. Een glutenvrij dieet moet NIET worden gestart zonder een goede klinische beoordeling die serologische testen met IgA-weefsel transglutaminase antilichaam omvat terwijl de persoon een regelmatig glutenbevattend dieet volgt.

Primaire auteur: Dr. Mohsin Rashid

1. Lebwohl B, Ludvigsson JF, Green PHR. Coeliakie en niet-celiac gluten sensitivity. BMJ 2015;351;h4347
2. Volta U, Bardella MT, Calabro A et al. An Italian prospective multicenter survey on patients suspected of having non-celiac gluten sensitivity. BMC Geneeskunde. 2014;12:85.
3. Kabbani TA, Vanga RR, Leffler DA et al. Coeliakie of non-celiac gluten sensitivity? Een benadering van de klinische differentiële diagnose. Am J Gastroenterol. 2014;109;(5);741-6