Between Two Ferns

varens zijn fabelachtig. Ze behoren tot de eerste planten op aarde die een vasculair systeem vormen, waardoor ze boven mossen uittorenen en tot ongekende hoogten kunnen uitgroeien. Varens zijn over de hele wereld te vinden in bijna alle omgevingen waar vocht in overvloed aanwezig is. Hieronder vindt u meer informatie over varens en hoe u deze eeuwenoude en mysterieuze planten kunt verzorgen.

FERNEN EERST

De eerste plantenlijn die een echt vasculair systeem ontwikkelde, varens kwamen omstreeks 400-360MJA het midden-late Devoonlandschap overheersen en koloniseren. Lycopoden, die geen varens zijn, maar neven, ontwikkelden zich eerder tijdens het Siluur ~440MYA en hebben een proto-vasculair systeem.

Vóór de varens waren er verspreid mossen, korstmossen, algen en schimmels en groeide er niets hoogs in het landschap. De hoogste primitieve planten werden ongeveer 2 voet hoog, en het landschap leek veel op hoe IJsland er vandaag uitziet – rotsachtig, bedekt met mos, en niet veel bovengrond of organisch materiaal. Varens verschillen van mossen doordat zij echte wortels hebben ontwikkeld, en xyleem en floëem om water en materiaal door de plant te transporteren. Door dit vaatstelsel konden varens boven mossen uittorenen en uitgroeien tot hoogten die nog nooit eerder op aarde waren gezien – groeien boven 2′ was al heel wat.

Met een vaatstelsel om de wateropname en -opslag te organiseren, werden varens groter en koloniseerden ze meer omgevingen die voorheen onbewoonbaar waren voor mossen. Heuvels, kliffen en bergen die te droog waren voor mossen werden gemakkelijk bewoond door varens, en hielpen om deze voorheen droge plaatsen vochtig genoeg te houden om het verspreidingsgebied van de mossen uit te breiden. Met de hulp van varens verspreidden de planten zich uiteindelijk op het land. Rond 360MJA botsten de landmassa’s van de aarde op elkaar en vormden het supercontinent Pangaea. Varens verspreidden zich over Pangaea, bedekten het bijna volledig en zijn de reden waarom varens bestaan en hebben bestaan op alle landmassa’s. Met veel ruimte komen veel ecologische niches, wat resulteert in veel diversiteit. De varendiversiteit explodeerde rond 360MJA, aan het begin van het Carboon, terecht “het tijdperk van de varens” genoemd.

Het Tijdperk der Varens

Het Tijdperk der Varens was een periode van verandering voor zowel het landschap als het klimaat van de aarde. Grote moerassen en bossen van varens en andere planten overheersten de planeet. Het grootste deel van de planeet was in die tijd warm en tropisch. Doordat varens een groter deel van het landschap bedekten en de plantenpopulaties in het algemeen toenamen, veranderde ook de atmosfeer. Tijdens het carboontijdperk waren er zoveel planten dat het zuurstofgehalte van de atmosfeer steeg van ~15% tot ~35%. Het kooldioxidegehalte daalde met ongeveer dezelfde hoeveelheid – al die vrije koolstof werd door de planten in zichzelf, en uiteindelijk in de bodem, vastgelegd. Over groen leven gesproken.

Tijdens het carboontijdperk werden de meeste van onze steenkool- en olievoorraden gevormd. Het zeeniveau steeg en daalde, en bedekte grote moerassen van plantenleven met sedimenten. De sedimenten bouwden zich in de loop der tijd op en verpletterden de plantenmassa onder immense druk, waardoor steenkool en olie werden gevormd. Dat klopt, steenkool en olie komen van dode planten, in het bijzonder dode varens en varen bondgenoten, niet van dode dinosaurussen. Alhoewel, het zijn nog steeds gave archeologische ontdekkingen. De verwijdering van het broeikasgas en kooldioxide veroorzaakte een daling in het klimaat van de planeet, en dit veroorzaakte een ijstijd aan het einde van deze periode.

Hoewel er een paar miniatuur ijstijden waren gedurende de Carboon Periode, geen enkele was zo koud of krachtig als de laatste ijstijd van deze periode, ongeveer 300MJA. Pak je handschoenen, deze ijstijd heeft de meeste varensoorten weggevaagd, hoewel een paar soorten het overleefden tot in het Perm.

Ze hebben zich niet onmiddellijk verspreid en gediversifieerd na de massa-extinctie. De meeste varens ontwikkelden zich pas veel later, tijdens de Krijtperiode, nadat er bloeiende planten waren (ongeveer 100-70MJA). Waarom? De varens die het uitsterven van het Carboon-Permaan overleefden, waren allemaal planten die van veel licht hielden. Het bladerdak werd echter gedomineerd door hogere gymnospermen en zaadplanten torenden boven het landschap uit, waardoor de meeste varens in de schaduw kwamen te staan. Het feit dat het Perm veel droger was, beperkte de varenuitstraling (verspreiding en diversiteit) tot ongeveer 200MJA. In een poging om met de gymnospermen te concurreren, ontwikkelden sommige varens zich tot boomvarens (Cyatheales), die hun voorouderlijke behoefte aan volle zon behielden, maar in tegenstelling tot andere varens uitgroeiden tot bomen om het licht te bereiken. De groei van andere varens werd beperkt door schaduw van hogere planten.

Toen, in het Krijt, ~100MJA, kreeg een aparte lijn varens een meevaller. Men denkt dat een horizontale genoverdracht van een mos de varens heeft gered. Planten wisselen genen uit met de organismen die dichtbij en rondom hen groeiden, door middel van genoverdracht van bacteriën en schimmels. Een bacterie nam waarschijnlijk het gen voor het maken van een speciaal eiwit, Neochrome genaamd, van een mos, en bracht het in bij een voorouder van de varen.

Waarom is Neochrome belangrijk? Wel, het stelt varens in staat gebruik te maken van schaduw of indirect licht door de productiviteit van het gebruik van rood en verrood licht te verhogen. Planten gebruiken vooral rood en blauw licht, wat geel, wat UV, en bijna geen groen licht. In een schaduwrijke ondergroei – de plaats waar planten onder het bladerdak groeien, waar slechts een klein percentage van het licht doordringt – wordt het blauwe licht vooral opgevangen door de hoogste planten en wordt het niet goed weerkaatst of gebogen. Rood en verrood licht blijft over om in een hogere verhouding naar beneden te kaatsen dan blauw licht. Onderstamplanten die goed gebruik kunnen maken van het beschikbare licht zijn succesvoller dan de planten die dat niet kunnen, en het is deze aanpassing die de varens in staat heeft gesteld de onderbegroeiing van vele omgevingen te veroveren. Bovendien hebben deze varens (Polypodiales) zich ook aan andere niches aangepast – sommige worden zelfs epifyten, zoals de hertshoornvaren (Platycerium). Andere, zoals de vogelnestvaren (Asplenium), hebben zich goed aangepast aan donkere onderlagen, en trouwens ook aan het lagere licht van binnenmilieus.

FERN FEVER

In het Victoriaanse tijdperk ontstond in Groot-Brittannië een obsessie voor varens. Het koele, vochtige, mistige klimaat van Engeland maakte het perfect voor het kweken van varens en veel mensen voegden varens toe aan hun tuinen en kamerplanten – een nieuw concept in de westerse wereld in die tijd. Pas toen werd ontdekt dat varens zich voortplanten door middel van sporen, konden ze commercieel worden geproduceerd. Tot die tijd moest, wanneer een varen stierf, een vervanger uit het wild worden gehaald (iets wat wij niet aanraden om te doen, nooit).

De combinatie van sporenvermeerdering, samen met de komst van de Wardian Case, ’s werelds eerste glazen terrarium, maakte een eenvoudige verzorging van varens binnenshuis mogelijk. De Wardian Case maakte ook Orchidelirium een rage in dezelfde tijd. Het verzamelen van varens oversteeg in die tijd sociale klasse en barrières en de aristocratie moedigde zelfs de lagere klassen aan om zich “omhoog te werken” door varens te verzamelen. Ook toen al wist men dat planten alle mensen gelukkig maken. De eerste glazen huizen verschenen en het kweken van planten binnenshuis werd een centraal symbool van, ik citeer, “de triomf van de mens over de natuur” en veranderde de manier waarop de maatschappij zichzelf en haar relatie tot de natuur zag. We waren niet langer onderworpen aan de grillen van de natuur, en dit veranderde de filosofie van de late 19e en vroege 20e eeuw.

FERNEN: DE FEITEN

Fernen bloeien niet, maar planten zich voort door splitsing, wortelstokken, en sporen. Soorten varens binnen de varenfamilie Polypodiaceae zijn over het algemeen tropische, middelzware planten. Andere varens uit andere families kunnen op soortgelijke wijze worden behandeld, maar niet allemaal. Van varens is bekend dat zij de lucht zuiveren, doordat zij voorouderlijke genen bewaren uit de tijd dat de atmosfeer van de aarde ongunstiger was dan tegenwoordig. Hoewel varens de slechte reputatie hebben pietluttig te zijn, blijkt uit hun evolutionaire reis dat deze oeroude overlevenden taai zijn en goed gedijen, zolang in hun basisbehoeften wordt voorzien. Varens zijn over het algemeen probleemloos. Ze hebben ook de neiging sneller te groeien dan andere tropische planten als ze genoeg licht krijgen. Varens staan erom bekend dat ze zich vanuit de kruin volledig kunnen vernieuwen, dus als de bladeren beschadigd zijn, kun je ze eraf halen en de varen zal ze relatief snel vervangen. De snelle regeneratie in combinatie met hun luchtzuiverende eigenschappen maakt ze tot een van onze favoriete planten.

ALGEMENE VERZORGING

Zonlicht

Dijt bij matig tot helder indirect licht. Sommige varens, zoals de Bird’s Nest Fern, verdragen weinig indirect licht.

Water

Neem elke 1-2 weken water, waarbij de grond tussen de gietbeurten tot de helft moet uitdrogen. Bij feller licht vaker water geven en bij minder licht minder vaak.

Vochtigheid

Doet het best bij hogere luchtvochtigheid.

Temperatuur

18°C-30°C (65°F-85°F). Het is het beste om niet onder de 15°C te gaan. Als de temperatuur te laag wordt, kunnen sommige varens, zoals de Boston Fern, bladverliezend worden.

KOMMENE PROBLEMEN

Gevoelig voor vochtigheid, maar verder een zeer gemakkelijke plant. Kan schimmels en wolluizen krijgen. Behandel schildluizen en wolluizen zodra ze verschijnen met wekelijkse bespuitingen met tuinbouwolie. Afknappende toppen kunnen duiden op een te lage luchtvochtigheid of een te droge plant.

SYMPTOM: Bleekgroene bladeren, droog potmengsel

OORZAAK: Dorstige plant, te weinig water gegeven