The „Good Cholesterol”

Miażdżyca jest podstępną i niebezpieczną chorobą: postępujące chemiczne i strukturalne uszkodzenie naczyń krwionośnych w takich krytycznych organach jak serce, mózg i nerki. Cechą charakterystyczną miażdżycy jest gromadzenie się cholesterolu w zmiany zwane blaszkami miażdżycowymi, które mogą zmniejszyć przepływ krwi. Kiedy dostarczanie krwi do mięśnia sercowego spada wystarczająco, może to skutkować rozwojem bólu w klatce piersiowej lub dławicy piersiowej. Dławica piersiowa wskazuje, że mięsień sercowy nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu do wykonywania swoich funkcji pompowania. Blaszki miażdżycowe mogą również nagle pęknąć, utworzyć na swojej powierzchni skrzep krwi i całkowicie odciąć część mięśnia sercowego. Taki łańcuch zdarzeń często prowadzi do zawału serca lub nagłej śmierci bez ostrzeżenia. Choroba miażdżycowa predysponuje również ludzi do udaru mózgu, choroby naczyń obwodowych, amputacji kończyn dolnych i utraty funkcji nerek, wśród innych niszczących skutków.

Pomimo wszystkiego, czego nauczyliśmy się w ciągu ostatnich 50 lat, miażdżyca pozostaje zabójcą nr 1 mężczyzn i kobiet oraz główną przyczyną utraty jakości życia w krajach zachodnich. Jednakże, zyskujemy na znaczeniu. Znaczące badania wykazały znaczenie czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju tej choroby. Do najważniejszych z tych czynników ryzyka należą: podwyższone ciśnienie krwi, cukrzyca, otyłość, brak aktywności fizycznej, palenie tytoniu i poziom cholesterolu.

Gdy lekarz mierzy poziom cholesterolu, on lub ona patrzy na profil lipidowy, który obejmuje cholesterol lipoproteinowy o niskiej gęstości (LDL-C, lub „zły” cholesterol), trójglicerydy (tłuszcze we krwi) i cholesterol lipoproteinowy o wysokiej gęstości (HDL-C, lub „dobry” cholesterol). Ogólnie rzecz biorąc, jeśli chodzi o pomiar wartości LDL-C i triglicerydów, niższa wartość jest lepsza, ponieważ te lipidy napędzają rozwój i postęp miażdżycy. W ostrym kontraście, jeśli chodzi o HDL-C, z nielicznymi wyjątkami, wyższa wartość jest lepsza, ponieważ HDL-C jest korzystny i chroni pacjentów przed rozwojem i progresją choroby miażdżycowej.

HDL i ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Badania zarówno mężczyzn jak i kobiet na całym świecie wykazały, że ryzyko choroby miażdżycowej jest odwrotnie związane z poziomem HDL-C we krwi; to znaczy, że im wyższy poziom HDL, tym niższe ryzyko. Z drugiej strony, im niższy poziom HDL-C (1 miligram HDL-C na 1 decylitr krwi), tym większe ryzyko. Jak wykazano w badaniu Framingham Heart Study, zależność ta utrzymuje się w szerokim zakresie poziomów LDL-C. Nawet u pacjentów, u których poziom LDL-C wynosi 100 mg/dl (przez wielu ekspertów uważany za optymalny poziom „złego” cholesterolu), wraz ze spadkiem poziomu HDL-C ryzyko rozwoju miażdżycy stale rośnie. W konsekwencji, jesteś w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia choroby serca lub udaru mózgu, jeśli Twój poziom HDL-C jest niski, nawet jeśli Twój poziom LDL-C lub cholesterolu całkowitego jest dobrze kontrolowany. Badania wykazały, że na każdy 1-mg/dl wzrostu HDL-C (1 miligram HDL-C na 1 decylitr krwi), ryzyko rozwoju choroby sercowo-naczyniowej zmniejsza się o 2% do 3%.

Jak definiuje się niski poziom HDL-C? Według National Cholesterol Education Program, grupy skupiającej największe autorytety w dziedzinie cholesterolu w Stanach Zjednoczonych, niski poziom HDL-C jest definiowany jako poziom poniżej 40 mg/dl.1 Panel ekspertów zwołany przez American Heart Association stwierdził ostatnio, że u kobiet poziom HDL jest niski, gdy wynosi poniżej 50 mg/dl.2 Wśród pacjentów z cukrzycą American Diabetes Association zaleca, aby stężenie HDL-C wynosiło powyżej 40 i 50 mg/dl, odpowiednio dla mężczyzn i kobiet.3

Niskie stężenia HDL-C (patrz Tabela 1) występują u milionów mężczyzn i kobiet w Stanach Zjednoczonych. Z powodu narastającej epidemii otyłości i cukrzycy liczba osób, u których stężenie HDL-C jest niskie, zwiększa się z każdym rokiem. Na podstawie wyników profilu lipidowego lekarz może zalecić rozpoczęcie modyfikacji stylu życia i, jeśli to konieczne, może połączyć te działania z lekami podnoszącymi poziom HDL-C (omówione poniżej).

Korzystne działanie HDL

HDL-.C jest korzystny z wielu powodów. Najważniejszym z nich jest jego zdolność do napędzania procesu zwanego „odwrotnym transportem cholesterolu „4. HDL jest czymś w rodzaju mopa w tym sensie, że pomaga wydobyć nadmiar cholesterolu zdeponowanego w ścianach naczyń krwionośnych i dostarczyć go z powrotem do wątroby w celu eliminacji przez przewód pokarmowy (patrz rysunek). Ogólnie rzecz biorąc, im wyższy poziom HDL-C, tym większa zdolność do usuwania cholesterolu i zapobiegania powstawaniu niebezpiecznych zatorów w naczyniach krwionośnych. HDL-C pomaga utrzymać rozszerzone naczynia krwionośne, co sprzyja lepszemu przepływowi krwi. HDL-C zmniejsza również uszkodzenia naczyń krwionośnych poprzez swoje funkcje antyoksydacyjne i przeciwzapalne, wśród innych efektów.

Modyfikacja stylu życia a HDL-C

Modyfikacja stylu życia jest zawsze pierwszą linią terapii dla mężczyzn i kobiet z niskim HDL-C. Otyłość, palenie papierosów i siedzący tryb życia obniżają poziom HDL-C we krwi.5,6 Natomiast utrata wagi, zaprzestanie palenia i ćwiczenia fizyczne sprzyjają podniesieniu poziomu HDL-C. Jeśli jesteś otyły, a następnie schudłeś, to im większa utrata wagi i zmniejszenie obwodu talii, tym większe będzie podwyższenie poziomu HDL-C. Im więcej będziesz ćwiczyć, tym bardziej wzrośnie twój poziom HDL-C. Jeśli rzucisz palenie, Twój poziom HDL-C może wzrosnąć nawet o 15% do 20%, co jest wzrostem na równi z niektórymi z najlepszych dostępnych leków podnoszących poziom HDL-C. Zwiększona ilość ryb7 i zmniejszone spożycie węglowodanów są związane z wyższym HDL-C. Tak zwana dieta śródziemnomorska (dieta wzbogacona w owoce, warzywa, pełne ziarna, oliwę z oliwek i rośliny strączkowe) jest związana ze zwiększeniem stężenia HDL-C.8 Spożywanie alkoholu może znacznie podnieść stężenie HDL-C,6 ale ta korzyść musi być zrównoważona wiedzą na temat ryzyka związanego ze spożywaniem alkoholu. Ogólnie rzecz biorąc, przeciętny pacjent mógłby w sposób odpowiedzialny spożywać 2 do 6 uncji wina do każdego wieczornego posiłku.9

Leki podnoszące poziom HDL-C

Dla wielu pacjentów modyfikacja stylu życia może nie wystarczyć do osiągnięcia odpowiedniego podwyższenia poziomu HDL-C. Twoja dziedziczność odgrywa ważną rolę w regulacji poziomu HDL-C. Mutacje w jednym lub więcej genach mogą dać niektórym ludziom bardzo wysoki poziom HDL-C i predysponować innych do bardzo niskiego poziomu HDL-C. Wielu pacjentów będzie wymagało połączenia leków z modyfikacją stylu życia.

Niektóre leki mogą mieć wpływ na poziom HDL-C we krwi.10 Wykazano, że statyny zmniejszają ryzyko zawału serca i zgonu u pacjentów z wysokim poziomem LDL-C i niskim HDL-C. Fibraty (gemfibrozil, fenofibrat) są skuteczną terapią dla pacjentów z wysokim stężeniem triglicerydów i niskim HDL-C. Niacyna jest najsilniejszym obecnie dostępnym lekiem podnoszącym poziom HDL-C i wykazano, że zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu u pacjentów z chorobami serca. Dostępnych jest kilka postaci niacyny, ale niacyny z suplementów diety nie wolno zastępować niacyną przepisywaną przez lekarza, ponieważ suplementy te mogą powodować poważne uszkodzenie wątroby. Podczas jednoczesnego stosowania statyny i niacyny, pacjenci z niskim poziomem HDL-C nie powinni przyjmować suplementów witaminy E, witaminy C lub beta-karotenu, ponieważ środki te wydają się osłabiać zdolność statyn i niacyny do podwyższania poziomu HDL-C. Jeśli zostaniesz poproszony o zaprzestanie przyjmowania witamin antyoksydacyjnych, nie stracisz wiele. W kilku badaniach witaminy antyoksydacyjne nie miały wpływu na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Suplementy oleju rybnego wzbogacone o kwasy tłuszczowe omega-3 mogą zwiększać stężenie HDL-C.11 Jeśli jesteś chory na cukrzycę, wykazano, że leki z grupy tiazolidynedionów również zwiększają stężenie HDL-C we krwi. Lekarz może przepisać jeden lub więcej leków jednocześnie w celu leczenia niskiego stężenia HDL-C, w zależności od ogólnego obrazu klinicznego i wyników badań innych składników profilu lipidowego (patrz tabela 2).

Podsumowanie

HDL-C jest „dobrym” cholesterolem, ponieważ pełni wiele korzystnych funkcji w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Wyższe poziomy są bardziej korzystne, a lekarz nie powinien podejmować żadnych działań terapeutycznych w celu obniżenia HDL-C. Podniesienie poziomu HDL-C może być wyzwaniem, ale jeśli wytrwale będziesz wdrażał modyfikacje stylu życia i przyjmował leki zgodnie z zaleceniami, możesz znacząco zmienić swoje ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Po rozpoczęciu przyjmowania leków, należy kontynuować modyfikację stylu życia, aby osiągnąć długoterminowy sukces w podnoszeniu HDL-C. Biorąc pod uwagę powszechne występowanie niskiego stężenia HDL-C i jego znaczenie jako czynnika ryzyka, opracowywanych jest wiele terapii, których celem jest jeszcze skuteczniejsze podniesienie stężenia HDL-C. Wprowadzenie tych leków będzie stanowiło duży postęp w zapobieganiu chorobom serca.

Dodatkowe zasoby internetowe na temat HDL-C

1. Strona internetowa Heart Center Online. Dostępne pod adresem: http://www.heartcenteronline.com/myheartdr/common/articles.cfm?ARTID=505.

2. American Heart Association strona internetowa. Dostępne pod adresem: http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=183.

3. Serwis internetowy MedicineNet.com. Dostępne pod adresem: http://www.medicinenet.com/cholesterol/article.htm.

4. American Association for Clinical Chemistry web site. Dostępne pod adresem: http://www.medicinenet.com/cholesterol/article.htm.

Ujawnienie

Dr Toth jest konsultantem firm AstraZeneca, Merck i GlaxoSmithKline oraz członkiem biur prelegentów firm AstraZeneca, Merck, Kos Pharmaceuticals, Novartis i Pfizer.

Przypisy