Ogólna teoria systemów

Generalna teoria systemów (GST) została przedstawiona przez Ludwiga von Bertalanffy’ego (1968). Jej założeniem jest to, że złożone systemy dzielą się zasadami organizującymi, które mogą być odkryte i modelowane matematycznie. Termin ten pojawił się w odniesieniu do znalezienia ogólnej teorii wyjaśniającej wszystkie systemy we wszystkich dziedzinach nauki. Cytując Bertalanffy’ego, „”…istnieją modele, zasady i prawa, które stosują się do uogólnionych systemów lub ich podklas, niezależnie od ich szczególnego rodzaju, natury ich elementów składowych i relacji lub „”sił”” między nimi. Uzasadnione wydaje się pytanie o teorię nie systemów mniej lub bardziej szczególnego rodzaju, lecz o uniwersalne zasady mające zastosowanie do systemów w ogóle.”” (Bertalanffy, 1968, s. 32).

Więcej niż teoria naukowa —
Bertalanffy proponował nowy sposób uprawiania nauki. To, co proponował w swojej ogólnej teorii systemów, wykracza poza znaczenie pojęć „teoria” i „nauka”. GST Bertalanffy’ego odnosi się bardziej do zorganizowanego ciała wiedzy – każdego systematycznie przedstawionego zbioru pojęć, czy to empirycznych, aksjomatycznych, czy filozoficznych. Będąc czymś więcej niż teorią, jest to nowy paradygmat prowadzenia dociekań.

Opis nauki o systemach (od Bertalanffy, 1968) —
Naukowe badanie i teoria systemów oraz ogólna teoria systemów jako doktryna zasad mających zastosowanie do wszystkich systemów (lub zdefiniowanych podklas systemów).

• wymagane jest zrozumienie nie tylko elementów, ale i ich wzajemnych powiązań (np. struktura i dynamika systemów społecznych).
• istnieją ogólne aspekty, korespondencje i izormofizmy (podobieństwa w formie lub wyglądzie w różnych systemach) wspólne dla „”systemów””….

Filozofia systemów (od Bertalanffy, 1968) —
reorientacja myślenia i światopoglądu w wyniku wprowadzenia „”systemu”” jako nowego paradygmatu naukowego – w przeciwieństwie do „”ślepych praw natury”” światopoglądu mechanistycznego. Istnieją trzy części filozofii systemów —

• ontologia systemów — Co jest „”naturą bestii””, co rozumie się przez system. Co jest definiowane i opisywane jako „”system”” nie jest pytaniem z oczywistą trywialną odpowiedzią. (ontologia – natura istnienia i bytu).
• epistemologia systemów — Podstawowe zasady lub teorie, które stanowią podstawę dziedziny wiedzy o systemach. (epistemologia – pochodzenie, natura, metody i granice ludzkiej wiedzy. Ile można wiedzieć o rzeczywistości i jak się tę wiedzę zdobywa?).
• wartości — Stosunki człowieka i świata. Jeśli rzeczywistość jest hierarchią zorganizowanych całości, obraz człowieka będzie inny od tego, co jest w świecie cząstek fizycznych rządzonych przez przypadkowe zdarzenia jako ostatecznej i jedynej „”prawdziwej”” rzeczywistości.

Systemy, i modele, jako idee przewodnie (z Bertalanffy, 1968, s 24) —
„”Modele w zwykłym języku mają więc swoje miejsce w teorii systemów. Idea systemu zachowuje swoją wartość nawet tam, gdzie nie może być sformułowana matematycznie, lub pozostaje raczej „”ideą przewodnią”” niż konstrukcją matematyczną.””

Niezbędność podejścia systemowego (z Bertalanffy, 1968, s 11) —
„”…konieczność i wykonalność podejścia systemowego stała się oczywista dopiero niedawno. Jego konieczność wynikała z faktu, że mechanistyczny schemat wyodrębnialnych (dających się wyizolować) ciągów przyczynowych i merystematycznego (segmentalnego podziału) traktowania okazał się niewystarczający do poradzenia sobie z problemami teoretycznymi, zwłaszcza w naukach biospołecznych, oraz z praktycznymi problemami, jakie stwarza nowoczesna technologia. Jego wykonalność wynikała z różnych nowych osiągnięć – teoretycznych, epistemologicznych, matematycznych itd. – które, choć wciąż w początkach, czyniły ją stopniowo możliwą do realizacji.””

.