GEMAS

Projekt

Projekt GEMAS (Geochemical Mapping of Agricultural and Grazing land Soil) dostarcza wysokiej jakości zharmonizowanych, swobodnych i interoperacyjnych danych geochemicznych dla zaoranej gleby rolnej oraz dla nieuprawianych użytków zielonych (nieuprawianych od co najmniej 10 lat). W ramach projektu GEMAS po raz pierwszy udokumentowano stężenie prawie 60 pierwiastków chemicznych oraz parametry określające ich dostępność i wiązanie w glebach rolnych i pastwiskowych w skali kontynentu (Europa – pobrano próbki z 5,6 mln km² w 33 krajach europejskich).

Ponad 4000 próbek gleby rolniczej (0-20 cm) i gleby pastwiskowej (0-10 cm) zostało pobranych w 2008 roku przy średniej gęstości prób 1 stanowisko na 2500 km2, ściśle przestrzegając instrukcji terenowej.

Projekt GEMAS rozpoczął się w 2008 roku i dostarczył książkę z wynikami w grudniu 2013 roku. Zestaw danych jest swobodnie dostępny dla ogółu społeczeństwa. Jako kluczowe wyniki zaobserwowano:

– Duże różnice w stężeniu pierwiastków chemicznych między glebą północnej i południowej Europy: w Europie północnej stężenia dla wielu pierwiastków były 2/3 razy niższe niż w glebie Europy południowej;

– Rozkłady pierwiastków zależą od geologii i klimatu, a wpływ antropogeniczny jest słabo wykrywalny w skali europejskiej;

– Ocena ryzyka dla metali takich jak Cu wykazała, że niewiele próbek ma tak wysokie stężenia, że stanowią one zagrożenie toksyczne dla organizmów glebowych;

– Kilka ważnych pierwiastków śladowych wykazuje niskie poziomy na znacznych obszarach w Europie, że niedobór pierwiastków śladowych jest wyraźnie niepokojący.

Cele i zadania

Gleba jest istotnym zasobem, od którego ludzkość zależy jej istnienie i dobrobyt. Gleby użytków rolnych i pastwisk stanowią podłoże dla znacznej większości rolniczej produkcji żywności w Europie – zbóż i warzyw korzeniowych oraz łańcuchów żywnościowych obejmujących mięso i przetwory mleczne. Dlatego ważne jest, aby znać jakość naszej europejskiej gleby produkcyjnej na początku XXI wieku.

Wraz ze wzrostem liczby ludności na świecie najbardziej produktywna gleba rolna jest stale zagrożona. W połączeniu z presją zmian klimatycznych, należy się spodziewać, że w nadchodzących dziesięcioleciach nastąpi przyspieszona degradacja i erozja gleby. W związku z tym konieczne jest dokonanie oceny jakości gleby rolnej w celu udokumentowania stanu obecnego i zapewnienia trwałości tego istotnego zasobu dla przyszłych pokoleń.

Równocześnie rozporządzenie UE REACH (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals) wymaga od przemysłu udowodnienia, że może on bezpiecznie produkować i obchodzić się z produkowanymi przez siebie substancjami chemicznymi, bez szkody dla środowiska. W związku z tym przemysł metalurgiczny potrzebuje zharmonizowanych danych geochemicznych na temat naturalnego rozmieszczenia metali oraz właściwości gleby określających dostępność metali w glebie w skali kontynentu.

Wyniki projektu GEMAS mają wiele zastosowań. Jednym z nich jest utworzenie „archiwum próbek glebowych” rejestrującego stan gleb europejskich użytków rolnych i pastwisk w roku 2008. Dane GEMAS definiują geochemiczny punkt odniesienia dla oceny ryzyka związanego z narażeniem na chemikalia w glebie rolnej i glebie pastwisk, zgodnie z wymogami rozporządzenia REACH.

Partnerzy

Projekt GEMAS, obejmujący 33 kraje europejskie, jest projektem współpracy pomiędzy EuroGeoSurveys poprzez jego Geochemiczną Grupę Ekspertów, a Eurometaux, Europejskim Stowarzyszeniem Metali.

http://gemas.geolba.ac.at/