Codex Vaticanus

Pomóż wesprzeć misję Nowego Adwentu i zdobądź pełną zawartość tej strony internetowej jako natychmiastowy plik do pobrania. Zawiera Encyklopedię Katolicką, Ojców Kościoła, Summę, Biblię i wiele więcej za jedyne $19.99…

(CODEX B), grecki manuskrypt, najważniejszy ze wszystkich manuskryptów Pisma Świętego. Nazwano go tak, ponieważ należy do Biblioteki Watykańskiej (Codex Vaticanus, 1209).

Kodeks ten jest tomem quarto, napisanym pismem niespecjalnym z IV wieku, na folio z cienkiego pergaminu, oprawionym w kwinty. Każda strona jest podzielona na trzy kolumny po czterdzieści wierszy każda, z szesnastoma do osiemnastu liter w wierszu, z wyjątkiem ksiąg poetyckich, gdzie, ze względu na stichometryczny podział wierszy, są tylko dwie kolumny na stronie. Nie ma wielkich liter, ale czasami pierwsza litera części wystaje ponad margines. Nad rękopisem pracowało kilka rąk; pierwszy pisarz nie wprowadził ani pauz, ani akcentów, rzadko stosował prostą interpunkcję. Niestety kodeks jest okaleczony; w późniejszym czasie brakujące foliały zostały zastąpione innymi. Brakuje więc pierwszych dwudziestu oryginalnych foliałów, części foliału 178 oraz dziesięciu foliałów po foliale 348, a także końcowych quinternów, których liczby nie sposób ustalić. W sumie zachowało się 759 oryginalnych folio.

Stary Testament (wersja Septuaginty, z wyjątkiem Księgi Daniela, która jest zaczerpnięta z wersji Teodocji) zajmuje 617 folio. Ze względu na wyżej wymienione braki, w tekście Starego Testamentu brakuje następujących fragmentów: Rdz 1-46:28; 2 Samuela 2:5-7, 10-13; Pss. cv,27-cxxxvii, 6. Kolejność ksiąg Starego Testamentu jest następująca: Genesis do drugiego Paralipomenon, Pierwsza i druga Esdras, Psalmy, Przysłowia, Eklezjastes, Kantyk Kantyk, Hiob, Mądrość, Eklezjastyk, Estera, Judyta, Tobiasz, Prorocy Mniejsi od Osee do Malachiasza, Izajasz, Jeremiasz, Baruch, Lamentacje i List Jeremiasza, Ezechiel, Daniel; Kodeks Watykański nie zawiera Modlitwy Manassesa ani Ksiąg Machabejskich.Nowy Testament zaczyna się od fol. 618. Ze względu na utratę końcowych quinternów brakuje części listów Pawłowych: Hebrajczyków 9:14-13:25, Listów pasterskich, Listu do Filemona; a także Apokalipsy. Możliwe, że brakuje również pism pozakanonicznych, jak np. Listu Klemensa. Kolejność ksiąg Nowego Testamentu jest następująca: Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy katolickie, List św. Pawła do Rzymian, Listy do Koryntian (I-II), Listy do Galatów, Listy do Efezjan, Listy do Filipian, Listy do Tesaloniczan (I-II), Listy do Hebrajczyków.

W Kodeksie Watykańskim nie znajdujemy ani Sekcji Ammonickich, ani Kanonów Euzebiańskich. Jest on jednak podzielony na sekcje w sposób, który jest mu wspólny z Codex Zacynthius (Cod. „Zeta”), VIII-wiecznym rękopisem Pisma Świętego św. Dzieje Apostolskie wykazują szczególny podział na trzydzieści sześć rozdziałów. Listy katolickie noszą ślady podwójnego podziału, w pierwszym i wcześniejszym z nich, jak sądzą niektórzy, brakowało Drugiego Listu Piotra. Podział Listów Pawłowych jest dość osobliwy: są one traktowane jako jedna księga i numerowane w sposób ciągły. Z tego wyliczenia jasno wynika, że w kopii Pisma Świętego odtworzonej przez Kodeks Watykański List do Hebrajczyków został umieszczony między Listem do Galatów a Listem do Efezjan.

Kodeks Watykański, pomimo poglądów Tischendorfa, który opowiadał się za pierwszeństwem odkrytego przez siebie Codex Sinaiticus, jest słusznie uważany za najstarszą zachowaną kopię Biblii. Podobnie jak Codex Sinaiticus, reprezentuje on to, co Westcott i Hort nazywają „tekstem neutralnym”, tzn. tekst, który wyprzedza modyfikacje znalezione we wszystkich późniejszych manuskryptach, nie tylko modyfikacje znalezione w mniej starożytnych rewizjach antiocheńskich, ale także te, które spotyka się w rewizjach wschodnich i aleksandryjskich. Można powiedzieć, że Kodeks Watykański, napisany w pierwszej połowie czwartego wieku, przedstawia tekst jednej z tych wersji Biblii, które były aktualne w trzecim wieku, i że należy do rodziny rękopisów, z których korzystał Orygenes przy komponowaniu swojej Heksapli. Hort uważa, że został on napisany w Rzymie; Rendel Harris, Armitage Robinson i inni przypisują go Azji Mniejszej. Bardziej powszechna opinia utrzymuje, że został on napisany w Egipcie. Armitage Robinson uważa, że zarówno Vaticanus jak i Sinaiticus były pierwotnie razem w jakiejś starożytnej bibliotece. Jego opinia opiera się na fakcie, że na marginesach obu manuskryptów znajduje się ten sam specjalny system rozdziałów Dziejów Apostolskich, zaczerpnięty z podziału Euthaliusa, a znajdujący się w dwóch innych ważnych kodeksach (Amiatinus i Fuldensis) łacińskiej Wulgaty. Tischendorf uważał, że przy przepisywaniu Kodeksu Watykańskiego pracowały trzy ręce. Zidentyfikował on (?) pierwszą rękę (B1), czyli transkrybenta Starego Testamentu, z transkrybentem części Starego Testamentu i niektórych foliałów Nowego Testamentu w Codex Sinaiticus. Ten pierwotny tekst został poprawiony, wkrótce po jego pierwotnej transkrypcji, z pomocą nowego rękopisu, przez korektora (B2 Dla Starego Testamentu B2 jest cytowany przez Swete’a jako Ba). Sześć wieków później (według niektórych), trzecia ręka (B3,Bb) odtworzyła wyblakłe litery, pozostawiając bardzo niewiele z oryginału nietkniętego. Jednak według Fabianiego, tego odwzorowania dokonał już w XV wieku mnich Clemens (qui saeculo XV ineunte floruisse videtur). W czasach nowożytnych (XV-XVI w.) brakujące foliały zostały dodane do kodeksu, aby – jak przypuszcza Tregelles – przygotować go do użytku w Bibliotece Watykańskiej. Stare katalogi wskazują, że znajdował się on tam już w XV wieku. Dodatek do Nowego Testamentu został wymieniony przez Scrivenera jako Cod. 263 (u Gregory’ego, 293) dla Listu do Hebrajczyków, i Cod. 91 dla Apokalipsy. Napoleon I kazał sprowadzić ten kodeks do Paryża (gdzie Hug mógł go studiować), ale potem został on zwrócony Stolicy Apostolskiej, wraz z innymi resztkami rzymskich łupów, i umieszczony w Bibliotece Watykańskiej. Istnieją różne kolacje, wydania i opracowania Kodeksu Watykańskiego. Kolacje są następujące:

• tej Bartolocciego (Giulio di S. Anastasia), dawniej bibliotekarza Watykanu; została ona dokonana w 1669 r. i zachowała się w rękopisie Gr. Suppl. 53 w Bibliothèque Nationale w Paryżu (cytowany pod sigla: Blc);
• ten Bircha (Bch) opublikowany w Kopenhadze w 1798 r. dla Dziejów Apostolskich i Listów, w 1800 r. dla Apokalipsy, w 1801 r. dla Ewangelii;
• ten wykonany dla Bentleya (Btly) przez opata Mico ok. 1720 r. na marginesie kopii greckiego Nowego Testamentu, który został wydany w Strasburgu w 1524 r. przez Cephalaeusa; egzemplarz ten znajduje się wśród książek Bentley’a w bibliotece Trinity College w Cambridge. Samo zestawienie zostało opublikowane w dodatku Forda do wydania Codex Alexandrinus Woide’a w 1799 roku;
• lista zmian dokonanych przez oryginalnego kopistę lub jego korektorów, zredagowana na prośbę Bentleya przez opata Rulotta z pomocą opata de Stosch (Rlt); przypuszczano, że lista ta zaginęła, ale zachowała się wśród dokumentów Bentleya w bibliotece Trinity College, Cambridge, pod sigla: B. 17.20;
• w 1860 roku Alford, a w 1862 roku Cure, zbadali wybraną liczbę odczytów Kodeksu Watykańskiego, a wyniki swoich prac opublikowali w pierwszym tomie Alford’s Greek Testament.

Wielu innych uczonych dokonało specjalnych zestawień dla własnych celów np. Tregelles, Tischendorf, Alford itd. Wśród prac napisanych na temat Kodeksu Watykańskiego możemy wskazać: Bourgon, Letters from Rome” (Londyn, 1861). W drugim tomie Katalogu greckich rękopisów watykańskich, wykonanym według nowoczesnej metody naukowej katalogowania Biblioteki Watykańskiej, znajduje się opis Codex Vaticanus.

Jeśli chodzi o wydania tego kodeksu, to rzymskie wydanie Septuaginty (1587) oparte było na Vaticanusie. Podobnie, wydanie Swete z Cambridge podąża za nim regularnie i korzysta z Sinaiticus i Alexandrinus tylko dla tych części, których brakuje w Vaticanus. Pierwsze wydanie rzymskie ukazało się w 1858 roku, pod nazwiskami Mai i Vercellone, a pod tymi samymi nazwiskami drugie wydanie rzymskie w 1859 roku. Oba wydania zostały ostro skrytykowane przez Tischendorfa w wydaniu, które opublikował w Lipsku w 1867 r., „Novum Testamentum Vaticanum, post A. Maii aliorumque imperfectos labores ex ipso codice editum”, z dodatkiem (1869). Trzecie wydanie rzymskie (Verc.) ukazało się pod nazwiskami Vercellone (zm. 1869) i Cozza-Luzi (zm. 1905) w latach 1868-81; dołączono do niego fotograficzną reprodukcję tekstu: „Bibliorum SS. Graecorum Cod. Vat. 1209, Cod. B, denou phototypice expressus, jussu et cura praesidum Bibliothecae Vaticanae” (Mediolan, 1904-6). Wydanie to zawiera mistrzowski anonimowy wstęp (autorstwa Giovanniego Mercatiego), w którym autor koryguje wiele niedokładnych stwierdzeń poprzednich autorów. Do niedawna przywilej swobodnego i pełnego zapoznania się z tym starożytnym manuskryptem nie był przyznany wszystkim, którzy go poszukiwali. Stan materialny Kodeksu Watykańskiego jest, ogólnie rzecz biorąc, lepszy niż jego współczesnych; przewiduje się jednak, że w ciągu stulecia rozpadnie się on na kawałki, o ile nie zostanie odkryty skuteczny środek zaradczy, którego się usilnie poszukuje.

.