Vraag van de Week: Waarom hebben dooskwallen ogen?

Als je me tegenkomt tijdens een van mijn diensten als PhD Student Engager in het Grant Museum, zul je me vinden naast het Micrarium, met uitzicht op een kist vol kwallen en hun spookachtige verwanten. Ik was nooit eerder geïnteresseerd in kwallen, maar uren en uren staren naar ze in de tijd dat ik een Engager ben, heeft me geïnspireerd tot mijn bewondering (evenals een eerdere blogpost).

Kistkwallenexemplaar in het Grant Museum, foto door auteur.

In de afgelopen weken heb ik een aantal bezoekers gehad die me vroegen naar de ogen van de dooskwal, want het is verrassend om te ontdekken dat iets dat er vaak uitziet en beweegt als een drijvende plastic zak, ogen heeft. En niet slechts één of twee ogen, maar 24 in totaal. Hun ogen zijn gebundeld in vier structuren, rhopalia genaamd, die rond de onderkant van hun klok zitten. Twee van de oogtypes kunnen beelden vormen, terwijl de andere twee helpen bij zwemnavigatie, het ontwijken van obstakels en het reageren op licht. Leuk weetje: Dooskwallen kunnen hun oogbundels (rhopalia) in twee weken tijd regenereren.

Op het exemplaar in het Grant Museum zijn slechts twee ogen te zien, omdat het zorgvuldig is doorgesneden om de inwendige anatomie te onthullen.

Exemplaar in het Grant Museum met de ogen gemarkeerd door de auteur.

Zoals andere kwallen hebben dooskwallen geen hersenen en nemen ze de wereld alleen waar via hun zenuwstelsel. De meeste kwallen vangen hun prooi zonder hersenen of ogen te hebben, gewoon door transparant door de zee te zweven tot de prooi in hun tentakels loopt. Onze vraag zou dus eigenlijk moeten zijn: waarom hebben dooskwallen eigenlijk ogen nodig?

Er zijn twee belangrijke mogelijkheden:

1) Habitat: In tegenstelling tot de meeste kwallen, die in open zee leven, leven dooskwallen meestal in ondiep water, waar veel obstakels zijn. Wetenschappers hebben aangetoond dat dooskwallen in de buurt van Puerto Rico kunnen navigeren rond de dichte mangrove moerassen waar ze leven, en er ook voor kunnen zorgen dat ze niet afdrijven naar waar er minder prooi is. Hun bovenste ooglens kan door het wateroppervlak heen kijken om te navigeren vanaf oriëntatiepunten boven water, en misschien ook wel vanuit de hemel! Sommige wetenschappers denken dat dit soort kwallen actief jaagt in plaats van passief op prooien af te komen.

2) Voortplanting: Onder de kwallen hebben dooskwallen ook ongewone paringspraktijken, waarbij sperma nauwkeurig wordt overgebracht en waarbij hun complexe ogen mogelijk worden gebruikt om partners te identificeren.

Veel dingen over de biologie en het gedrag van kwallen zijn nog steeds een mysterie voor wetenschappers, dus blijf uitkijken naar voortdurende ontdekkingen.

Bonusfeit: ook de dooskwal moet zijn ogen laten rusten

Wetenschappers hebben pas onlangs ontdekt dat kwallen ’s nachts lijken te slapen – een activiteit die gewoonlijk alleen wordt geassocieerd met gewervelde dieren. Dit komt omdat ze voor de jacht afhankelijk zijn van het gezichtsvermogen (ze zien niet goed genoeg om in het donker te jagen) of omdat kwallen gewoon even pauze moeten nemen van de neurale verwerking die hun ogen nodig hebben.