Vlaggen verticaal ophangen

De regel is dat wanneer een vlag verticaal wordt opgehangen, het erepunt (d.w.z. de linkerbovenhoek) nog steeds linksboven moet zijn. Dit betekent dat de meeste vlaggen 90 graden draaien en dan worden omgedraaid. De Amerikaanse vlag moet bijvoorbeeld worden omgekeerd om het kanton linksboven te houden. De vlag van de Unie wordt gewoon omgedraaid, zodat de dikke witte streep linksboven blijft. Dit komt allemaal voort uit de heraldische praktijk, en betekent in feite dat voor veel landen nieuwe vlaggen moeten worden gemaakt. Moeilijker zijn de hoogte-breedte verhoudingen – ik verander de hoogte-breedte verhoudingen in 2:3, zodat wanneer de vlaggen in groepen worden opgehangen ze allemaal even hoog zijn (ik heb geprobeerd de breedtes te variëren, maar dat zag er stom uit, en verschillende lengtes werken verticaal gewoon niet).
Graham Bartram, 8 augustus 1996

Vlaggen worden vaak verticaal gehesen, vooral in Midden- en Oost-Europa (inclusief Italië, Oostenrijk en Duitsland). Vlaggen met symbolen erop kunnen op twee manieren verticaal worden gehesen – ofwel kan het symbool in de positie worden gelaten alsof de vlag “normaal” was (zoals wordt gedaan met de Kroatische vlag), ofwel kan het worden gedraaid, zodat het in een horizontale positie blijft, zelfs als de vlag wordt gedraaid (een bekend voorbeeld is de vlag van Liechtenstein).

Er zij op gewezen dat de verticaal gehesen vlag normaliter van achteren wordt getoond, zodat de kant die wordt gezien wanneer de vlag horizontaal is gehesen, links van de waarnemer komt. De vlag is dus niet alleen 90 graden gedraaid, maar ook omgedraaid. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, die zullen worden vermeld.

Ik ben van mening dat de meeste vlaggen bij verticaal hijsen op de keerzijde moeten worden getoond (d.w.z. dat het bovenste deel van de vlag naar links van de waarnemer komt). Bij bi- en driekleuren is er geen probleem. Het probleem doet zich voor bij vlaggen met een symbool erop – of die samen met de vlaggen gedraaid moeten worden getoond of niet. Hier volgen er enkele waarbij het embleem niet verandert, d.w.z. dat de vlag hetzelfde is als bij normaal hijsen:
Željko Heimer, 7 augustus 1996

Op bladzijde 47 van Znamierowski’s World Encyclopedia of Flags staat een korte discussie over het verticaal hijsen van de nationale vlaggen. Vier landen worden genoemd die een dergelijke praktijk verbieden, namelijk Brazilië, Pakistan, Saoedi-Arabië en Sri Lanka. Is dat echt zo? Maar hoe zit het dan met het verticaal hijsen van de vlaggen van die landen bij sommige recente sportevenementen (dit schijnt daar de laatste tijd populair te zijn). Voor Saoedi-Arabië hebben we op FOTW in ieder geval een speciaal ontwerp voor verticaal hijsen. Is het officieel, en zo ja, is het onlangs officieel gemaakt (zodat Znamierowski eigenlijk gelijk zou kunnen hebben)? Of is het gewoon een verslag van wat er in de praktijk gedaan wordt, officieel of niet.

Wanneer ik er over nadenk, kan ik me niet herinneren ooit een verticaal gehesen Pakistaanse of Sri Lankaanse vlag in hun land te hebben gezien (OK, ik geef toe dat ik er verder niet veel van heb gezien, maar…) Voor Brazilië, ben ik daar niet zo zeker van…

Nog steeds over dezelfde kwestie, schrijft Znamierowski dat Liechtenstein, Slowakije en Slovenië een speciaal ontwerp van hun vlaggen hebben voor verticaal hijsen. In het geval van Liechtenstein en Slowakije weet ik het niet zeker, het kan zijn dat de vlaggenwetten in die landen inderdaad speciale paragrafen hebben gewijd aan hoe om te gaan met hun vlaggen als ze verticaal gehesen worden, maar ik denk niet dat men die ontwerpen iets specialer moet noemen dan bijvoorbeeld Oostenrijkse of Duitse staatsvlaggen met het wapenschild verticaal op verticaal gehesen vlaggen, ook al hebben ze die praktijk misschien niet speciaal in de wetten vermeld.

In het geval van Slovenië ben ik er vrij zeker van dat de wet geen speciaal ontwerp voorschrijft voor verticaal gehesen vlaggen – alleen horizontale vlaggen staan in de wet (ik zou het nog eens moeten nakijken, maar…). En daarom is het ontwerp niet specialer dan dat van Duitsland of Oostenrijk of zelfs Hongarije.

Wat nog irritanter is, is dat juist deze paragraaf die zo “ingewikkeld” is, aan het eind van pagina 47 midden in de zin abrupt wordt afgebroken. Ik kan me niet herinneren dit in de lijst met correcties te hebben gezien.
Željko Heimer, 25 maart 2000

Volgens de informatie die mij door het Flag Research Center is verstrekt, hebben Brazilië, Mexico, Saudi-Arabië, Liechtenstein, Vaticaanstad, Slowakije en Slovenië speciale vlagontwerpen voor verticaal hijsen. De lijst die mij is verstrekt, is niet volledig. Bovendien wordt opgemerkt dat de normale bovenkant van sommige vlaggen naar links en van sommige naar rechts moet wijzen wanneer ze verticaal worden gehesen.
Dave Martucci, 26 maart 2000

“Gewone vlaggen” (bij gebrek aan een betere naam blijkt dat ze, althans in het Engels, het normale soort vlag zijn) zijn gemaakt om vanaf een vlaggenmast te wapperen, zodat beide zijden van het doek zichtbaar kunnen zijn voor de toeschouwer, afhankelijk van de hoeveelheid wind en de positie van de toeschouwer ten opzichte van de mast. In deze context, de meest natuurlijke context voor een vlag, is er geen nut voor het begrip “voorzijde” en “achterzijde”, ongeacht hoe gelijk of verschillend de twee zijden zijn.

Er zijn twee aspecten van de oriëntatie van de vlag die van belang kunnen zijn wanneer een vlag van een mast wordt gehesen. Een van de randen moet het dichtst bij de paal zijn, en wordt daarom de hijsrand genoemd. In het algemeen is het ook van belang welke kant bovenaan is.

Wanneer een vlag aan een muur wordt opgehangen, of in een soortgelijke situatie waarin slechts één kant van de vlag kan worden gezien, is het gebruikelijk dat er één kant van de vlag is die bedoeld is om zichtbaar te zijn, in plaats van de andere. Deze zijde is de voorzijde. In het algemeen heeft deze zijde de hoogste hijs (het erepunt) op de plaats die in de desbetreffende cultuur de meeste eer geniet, of dat nu de rechter- of de linkerbovenhoek is.

Als er een significant verschil is tussen de twee zijden, dan is het ontwerp dat belangrijker wordt geacht, te vinden op de voorzijde. Een bijzonder voorbeeld hiervan zijn vlaggen met belettering die op de voorzijde alleen de goede kant op staat.

Een vlag kan ook verticaal worden getoond, waarbij slechts één zijde zichtbaar is. In dat geval is de hijs van de vlag bovenaan. Indien de vlag wordt opgehangen met de voorzijde zichtbaar, dan zal de top van de vlag zich bevinden aan de zijde tegenovergesteld aan die waar de hijs zich bevindt wanneer de voorzijde horizontaal wordt getoond. Er is dus een keuze tussen het tonen van de keerzijde van de vlag, en het houden van het erepunt op de meest eervolle plaats.

Dit zal afhangen van het ontwerp van de vlag, alsmede van de nadruk die door de desbetreffende cultuur op de verschillende aspecten van het ontwerp wordt gelegd. Als de keerzijde volledig verschilt van de voorzijde, dan is het gewoonlijk normaal om de voorzijde te tonen. Indien het ontwerp van de vlag enig belang hecht aan iets dat in de hoogste hijs geplaatst is, dan zou het waarschijnlijk belangrijker worden geacht dit in het erepunt te hebben, en zou dus de keerzijde worden getoond. Wanneer geen van beide het geval is, maar er wel een vlag is die niet verticaal symmetrisch is, is het gebruik gevarieerder. Sommige groepen geven er de voorkeur aan dat de bovenkant van de vlag naar links/rechts wordt geplaatst, vooral als er een kanton is (Verenigde Staten, Australië), terwijl andere gewoon de voorkant zichtbaar laten. (Voor het Verenigd Koninkrijk wordt de keerzijde getoond, maar om de reden dat het Andreaskruis in de erepositie staat). Weer anderen kunnen het zo belangrijk vinden dat een deel van de vlag zich in een bepaalde oriëntatie bevindt, dat een aparte vlag voor verticaal hijsen wordt gebruikt, waarbij elementen van de vlag worden gedraaid (Saoedi-Arabië, Noord-Korea).

Dezelfde beginselen zijn van toepassing op verschillende situaties waarin slechts één zijde van de vlag zichtbaar is, ook al worden zij verschillend toegepast. De Amerikaanse vlag wordt bijvoorbeeld verticaal opgehangen met de keerzijde zichtbaar, zodat het kanton zich links van de toeschouwer bevindt (drager/spreker rechts), maar wanneer de vlag op een kist wordt geplaatst, is de keerzijde zichtbaar, omdat de erepositie wordt beschouwd als linksboven van de overledene.

Ik geloof dat dit de algemene principes zijn. Natuurlijk kunnen in een bepaald land de regels in verschillende mate zijn uitgewerkt (of niet). Vaak zijn ze in de vorm van een code die niet aan burgers kan worden opgelegd. De opvatting dat er een “juiste” manier moet bestaan om de vlag in verschillende situaties te tonen, varieert waarschijnlijk van plaats tot plaats in sterkte.

Dit wordt nog duidelijker wanneer het gaat om vlaggen die (verticaal of horizontaal) worden opgehangen aan een draad in een open ruimte waar zij van beide zijden zichtbaar moeten zijn. In tegenstelling tot het geval van een vlag aan een vlaggenmast, zijn er twee manieren om de vlag op te hangen die volgens de basisprincipes even geldig lijken. In sommige tradities wordt echter gespecificeerd dat de top/hijs van de vlag in een bepaalde richting moet wijzen, zoals het noorden of het oosten. Ik ben geneigd te denken dat dit schijnbaar willekeurige idee alleen maar bestaat om er zeker van te zijn dat er maar één mogelijkheid is.

Een andere kwestie doet zich voor bij het rangschikken van meerdere vlaggen in een van deze situaties. Moeten ze worden gehesen om eer te krijgen volgens het begrip van de plaats van de vlaggen, of van het volk dat de vlag vertegenwoordigt. Mijn ervaring is dat elke vlag gewoonlijk volgens zijn eigen regels wordt behandeld. Een voorbeeld hiervan zijn de vlaggen in het hoofdstadion tijdens de Olympische Spelen van 2000. (Ik ben helaas mijn aantekeningen kwijt over welke vlag precies op welke manier werd gehesen). Bij sommige vlaggen was de voorzijde in de ene richting te zien, en bij andere in de andere richting, hoewel dit misschien komt doordat niemand geprobeerd heeft ze te standaardiseren. Het is duidelijk een goed idee om de eigen regels van de vlag te gebruiken wanneer er verticaal gehesen versies van de vlag zijn, zoals in Saudi-Arabië. Hetzelfde geldt voor vlaggen met zeer verschillende keerkanten, zoals de Sovjet-Unie. Het ligt minder voor de hand wanneer het er alleen om gaat of links of rechts voorrang krijgt. Een volkomen praktisch argument om elk voor zich te laten hangen, is dat men dan niet hoeft na te denken over hoe de plaatselijke regels op een andere vlag moeten worden toegepast.
Jonathan Dixon, 14 november 2004

Wat de regels voor het verticaal hangen van vlaggen betreft, lijken vlaggen in een van de volgende categorieën te vallen:
1 Aparte verticale versie van de vlag;
2 Vlag wordt gedraaid om verticaal te kunnen hangen;
3 Vlag wordt omgedraaid om verticaal te kunnen hangen;
4 Maakt voor het ontwerp niet uit;
en
5: Methode van verticaal hangen geïmpliceerd, maar niet zonder problemen.
6: Niemand heeft zich hier ooit mee beziggehouden;
Liechtenstein komt in aanmerking voor categorie 1, met een apart vaandel, evenals Frisia, met een informele oplossing voor dit probleem.
Voor categorie 2 zijn er op dit moment geen te bedenken, hoewel er in de loop der tijd wel enkele zijn genoemd. Zie Verenigd Koninkrijk.
De Verenigde Staten zijn een voorbeeld van categorie 3 voor hun Stars & Stripes, waardoor de meeste Usanians het idee schijnen te hebben gekregen dat alle vlaggen, of in ieder geval alle vlaggen voor delen van de VS, in categorie 3 vallen. De meeste tri-stripes worden ook tot deze categorie gerekend. Van bi-stripes ben ik niet zeker.
Categorie 4 is uiteraard de categorie waar zulke kruisvlaggen als Zwitserse en Scandinavische kruisvlaggen onder vallen.
Peter Hans van den Muijzenberg, 23 mei 2014