Psychology Today

Het kan uit het niets komen. U bent boodschappen aan het doen of uw veiligheidsgordel aan het vastmaken wanneer plotseling uw spieren samentrekken en uw hart begint te bonzen.

Paniekaanvallen kunnen zowel verbijsterend als angstaanjagend zijn, maar ze zijn niet ongewoon. Naar schatting 2,4 miljoen mensen ervaren er een per jaar. Het kan beginnen met een beklemmend gevoel op de borst, kortademigheid of een galopperende hartslag. Veel patiënten denken dat ze een hartaanval hebben en haasten zich naar de eerste hulp.

De oorzaak van een aanval kan onduidelijk zijn, maar ze ontstaan vaak bij grote veranderingen in het leven, zoals een bevalling of een nieuwe baan. Aanvallen kunnen ook volgen op een trauma.

De prevalentiecijfers vertonen sinds de jaren vijftig een stijgende lijn, hoewel veel deskundigen geloven dat wat een trend lijkt, gewoon een betere diagnose is.

Wat is een paniekaanval?

Meer dan een gevoel van angst, veroorzaakt een paniekaanval kenmerkende lichamelijke symptomen. Elke persoon ervaart paniek anders, maar de meeste mensen melden een intense angst die gepaard gaat met lichamelijke sensaties die kunnen variëren van een bonzend hart tot misselijkheid en duizeligheid. Paniek kan plotseling of langzaam opkomen en duurt meestal niet langer dan 20 minuten op zijn hoogtepunt.

Wat veroorzaakt een paniekaanval?

Wetenschappers geloven dat paniekaanvallen het gevolg zijn van het “vecht of vlucht”-systeem van de hersenen dat in de war raakt, vaak aangewakkerd door stress of een traumatische gebeurtenis. In onze hoogdravende maatschappij kan die reactie in werking treden zonder dat er een echte bedreiging in zicht is of nadat de bron van de stress allang verdwenen is.

Onderzoek suggereert dat chronische panieklijders gemakkelijk in de war kunnen raken door hun lichamelijke sensaties. Iemand die gevoelig is voor paniek kan een snelle hartslag interpreteren als een hartaanval. Als de angst haar overweldigt, nemen de symptomen toe in een vicieuze cirkel.

Komt het voor in de familie?

Vulbaarheid voor angst kan een biologische basis hebben. Als een ouder of broer paniekaanvallen heeft, is het risico ongeveer zes keer zo groot. Uit een studie van Yale bleek dat mensen met paniekaanvallen minder serotonine-receptoren in hun hersenen hadden, terwijl andere studies suggereren dat mensen met angst overgevoelige “verstikkingsalarmsystemen” hebben, die zelfs onder normale omstandigheden een tekort aan zuurstof detecteren.

Wat is paniekstoornis?

Paniekaanvallen zijn zo beangstigend dat mensen die eraan lijden vrijwel alles zullen doen om er een te vermijden. Dat kan betekenen dat ze wegblijven uit situaties die met angst worden geassocieerd. Iemand die ooit in paniek raakte in een vliegtuig, kan besluiten niet meer te vliegen. Maar de angst breidt zich vaak uit naar andere omgevingen; de vliegtuigfobicus kan ook auto’s en bussen gaan vrezen.

Mensen met een volledige paniekstoornis, waarbij aanvallen een frequent probleem zijn, voelen zich voortdurend kwetsbaar, wat hen dwingt om waakzaam te zijn.

Slechts ongeveer een derde van de mensen die af en toe paniekaanvallen krijgen, ontwikkelt uiteindelijk een paniekstoornis. Hoewel mannen en vrouwen de aanvallen met dezelfde frequentie melden, hebben vrouwen twee keer zoveel kans om de aandoening te krijgen.

Sommige wetenschappers denken dat het prikkelbare darmsyndroom (IBS) in verband kan worden gebracht met paniekstoornis. Omdat IBS ongemakkelijk en gênant kan zijn, vrezen mensen die eraan lijden hun volgende IBS-aanval en worden ze zeer gevoelig voor hun spijsverteringsstelsel. Wanneer iets niet goed voelt, neemt hun onrust toe en veroorzaakt het echte maagklachten en pijn. Aangezien zowel paniek- als IBS-symptomen zeer stressgevoelig zijn, kunnen personen die aan een van beide aandoeningen lijden, in een terugkoppellus terechtkomen.

Hoe kan ik hiermee omgaan?

Antidepressieve medicatie kan helpen om de paniek te verlichten. Cognitieve gedragstherapie kan echter nog beter werken; onderzoekers schatten dat tot 80 procent van de panieklijders kan worden geholpen met psychotherapie alleen.

Therapeuten behandelen paniek vaak door de patiënt bloot te stellen aan gevreesde omgevingen van toenemende intensiteit. Exposure therapie kan ook blootstelling aan de fysieke sensaties van paniek omvatten – cliënten in cirkels laten draaien om ze duizelig te maken, hen kooldioxide laten inademen of door een rietje laten ademen of laten joggen om hun hartslag te verhogen. Zodra cliënten leren dat deze gevoelens geen teken zijn van naderend onheil, kunnen ze beter tegen paniek en uiteindelijk paniek helemaal voorkomen.