Pafnutij Chebyshev

Pafnutij Chebyshev, voluit Pafnutij Lvovitsj Chebyshev, (geboren 4 mei 1821, Okatovo, Rusland – overleden 26 november 1894, Sint-Petersburg), oprichter van de wiskundige school van St. Petersburg (soms de Chebyshev-school genoemd), die vooral bekend is geworden door zijn werk op het gebied van de theorie van priemgetallen en de benadering van functies.

Chebyshev werd in 1847 assistent-professor in de wiskunde aan de Universiteit van St. Petersburg (nu de Staatsuniversiteit van St. Petersburg). In 1860 werd hij correspondent en in 1874 buitenlands medewerker van het Institut de France. Hij ontwikkelde een basisongelijkheid van de kansrekening, de ongelijkheid van Chebyshev genaamd, een veralgemeende vorm van de ongelijkheid van Bienaymé-Chebyshev, en gebruikte deze laatste ongelijkheid om een zeer eenvoudige en nauwkeurige demonstratie te geven van de veralgemeende wet van de grote getallen – d.w.z. dat de gemiddelde waarde voor een grote steekproef van identiek verdeelde willekeurige variabelen convergeert naar het gemiddelde voor de afzonderlijke variabelen. (Zie waarschijnlijkheidstheorie: De wet van de grote getallen.)

Chebyshev bewees Joseph Bertrands vermoeden dat voor elke n > 3 er een priemgetal tussen n en 2n moet bestaan. Hij heeft ook bijgedragen aan het bewijs van de priemgetalstelling, een formule om het aantal priemgetallen onder een bepaald getal te bepalen. Hij bestudeerde theoretische mechanica en besteedde veel aandacht aan het probleem van het verkrijgen van rechtlijnige beweging uit roterende beweging door mechanische koppeling. De Chebyshev parallelle beweging is een drie-barige koppeling die een zeer dichte benadering geeft van exacte rechtlijnige beweging. Zijn wiskundige geschriften bestreken een breed scala van onderwerpen, waaronder de theorie van waarschijnlijkheden, kwadratische vormen, orthogonale functies, de theorie van integralen, versnellingen, de constructie van geografische kaarten, en formules voor de berekening van volumes. Zijn belangrijk werk over de benadering van functies door middel van Chebyshev-polynomen was een voorbode van de toegepaste wiskunde. Zijn Teoria sravneny (1849; “Theorie der Congruenties”) maakte hem wijd en zijd bekend in de wiskundige wereld en werd vele jaren gebruikt als leerboek aan Russische universiteiten.