Michael Jackson: hoe lang kun je overleven zonder slaap?

Een arts vertelde deze week in een rechtszaal in Los Angeles dat Michael Jackson 60 dagen lang geen “echte” slaap heeft gehad in de aanloop naar zijn dood. De getuigenis roept vragen op over hoe lang iemand zonder slaap kan overleven, en of het uitmaakt in wat voor soort slaap iemand valt als hij een dutje doet.

Jackson had twee maanden lang nachtelijke infusen met propofol gekregen, een chirurgisch verdovingsmiddel, om zijn slapeloosheid te behandelen terwijl hij zich voorbereidde op een reeks comebackshows.

Zelfs als het medicijn Jackson een goed uitgerust gevoel gaf, zou het hem elke nacht in een nogal oppervlakkige slaap hebben gestuurd, zei Dr. Charles Czeisler, een slaapwetenschapper uit Harvard die deze week getuigde tijdens het proces tegen de concertpromotor van de popster, volgens CNN.

Czeisler vertelde de rechtszaal naar verluidt dat propofol de rapid eye movement (REM) slaap onderdrukt. Als Jackson niet in de eerste plaats was overleden aan een overdosis van het verdovingsmiddel (en een ander kalmerend middel) op 25 juni 2009, kan het gebrek aan REM-slaap hem uiteindelijk hebben gedood, zei Czeisler.

“Het zou zijn alsof je een soort cellulosekorrels eet in plaats van avondeten,” werd Czeisler geciteerd als zeggend door CNN. “Je maag zou vol zijn en je zou geen honger hebben, maar het zou nul calorieën zijn en niet voldoen aan een van je voedingsbehoeften.”

Is REM-slaap belangrijk?

Terwijl slaaptekort in de loop van de tijd in verband is gebracht met obesitas en chronische ziekten, zoals diabetes en borstkanker, is het moeilijk om deze bijwerkingen vast te pinnen op een specifiek aspect van slaap, en niet alle wetenschappers zijn het erover eens dat REM-slaap op zichzelf cruciale herstellende krachten heeft.

“Er is geen bewijs dat REM-slaaptekort op zichzelf iemand zal doden,” vertelde Dr. Jerome Siegel, professor in de psychiatrie aan de UCLA, aan LiveScience.

REM-slaap wordt gekenmerkt door verhoogde hersenactiviteit en is de staat waarin dromen het meest intens zijn. De fase wordt verondersteld zijn oorsprong te vinden in het gebied aan de basis van de hersenen genaamd de pons. Vaak betekent schade aan dit kritieke deel van de hersenen de dood. Er zijn echter enkele gevallen van mensen die een letsel aan dit gebied hebben overleefd en een normaal leven leiden, maar zonder ooit nog REM-slaap te ervaren, zei Siegel, die ook is verbonden aan het VA Greater Los Angeles Healthcare System.

Israëlische onderzoeker Peretz Lavie volgde een patiënt die de REM-slaap had verloren na een hersenletsel. De man ging rechten studeren en werd puzzelredacteur voor de krant van Tel Aviv.

En als het waar is dat een gebrek aan REM-slaap dodelijk kan zijn, dan zou niemand MAO-remmers en SSRI’s moeten nemen, veelgebruikte klassen van antidepressiva, zei Siegel; van deze medicijnen is bekend dat ze de droomvormende staat van sluimering remmen.

De zaak Jackson onderstreept wel hoe weinig wetenschappers weten over het doel van slaap, laat staan een specifieke fase. Wat onderzoekers wel weten is dat mensen alerter zijn als ze wakker worden uit de REM-slaap.

“Je kunt een evolutionair voordeel zien voor het hebben van deze toestand die je in staat stelt alert te zijn als je wakker wordt,” zei Siegel.

Hoe lang kun je wakker blijven?

Randy Gardner houdt het record voor de langste tijd dat iemand ooit vrijwillig zonder slaap is gegaan, door 264 uur (ongeveer 11 dagen) wakker te blijven toen hij 17 was voor een wetenschapsbeursproject op school in 1965.

Niemand is ooit definitief gestorven aan slaapgebrek alleen, en het is ethisch riskant om die grenzen in het lab te verkennen. Vorig jaar, een 26-jarige Chinese man die probeerde om elke wedstrijd van de Europese Cup te kijken, stierf na 11 dagen wakker te zijn gebleven. Verslagen uit die tijd suggereerden dat hij alcohol dronk en rookte tijdens de slapeloze voetbal-kijk-binge, waardoor het moeilijk is om slaaptekort als primaire doodsoorzaak aan te wijzen.

In beroemde experimenten in de jaren ’80 aan de Universiteit van Chicago, hielden wetenschappers ratten uit hun slaap door ze wakker te schudden telkens als ze in slaap vielen. De dieren stierven consequent binnen twee weken, maar Siegel denkt dat hun dood misschien meer te maken had met de stijging van het stresshormoon cortisol en de stijging van de bloeddruk elke keer dat ze werden gewekt dan met het slaaptekort.

“Waar ze aan sterven is het herhaaldelijk wakker worden, wat heel anders is dan slaaptekort,” zei Siegel. “Als je de hele nacht wakker blijft, gebeurt er niets van dit alles.”

Volg Megan Gannon op Twitter en Google+. Volg ons @livescience, Facebook& Google+. Origineel artikel op LiveScience.com.