Kunststromingen in de kunstgeschiedenis – Analytisch en Synthetisch Kubisme

Kunststromingen >Kubisme > Analytisch en Synthetisch Kubisme

Analytisch en Synthetisch Kubisme*

De verandering die zich in 1912 in de kubistische schilderkunst voordeed, maakt het noodzakelijk
tussen twee fasen te onderscheiden. De termen analytisch en synthetisch worden over het algemeen gebruikt om deze
fasen te beschrijven. Geen van beide woorden op zichzelf geeft echter een adequate of nauwkeurige beschrijving. De
betekenis van synthetisch, zoals gedefinieerd in het Concise Oxford dictionary, is “combinatior,
composition, putting together, opposite of analysis; building up of separate elements
pecially of conception or propositions or facts, into a connected whole” (combineren,
samenstellen, samenvoegen, tegenovergesteld van analyse; opbouwen van afzonderlijke elementen
vooral van conceptie of proposities of feiten, tot een samenhangend geheel). Dit opbouwende
proces is verschillend van, en theoretisch het tegengestelde van, het afbrekende proces van de
analytische, eerdere fase. Toch zijn deze fasen in het kubisme niet bewust gescheiden, en niet
zo exclusief als een dergelijke definitie zou kunnen impliceren. Synthetische elementen komen voor tijdens de
analytische fase en vice versa. Om de verwarring nog groter te maken, gebruiken veel vroegere schrijvers de
woorden niet consequent, noch in de algemene zin waarin wij ze tegenwoordig gebruiken.

Het is in de geschriften van Gris dat de verschillen tussen een analytische en synthetische
benadering werden uitgewerkt. Kort gezegd maakte Gris onderscheid tussen een vroege
fase van het kubisme die hij als zuiver beschrijvend en empirisch beschouwde en een latere meer
conceptuele fase, bereikt door van het algemene naar het bijzondere te werken. De
overgang naar de synthetische fase werd bepaald door papier-colle en collages, omdat het
de mogelijkheid schiep om van het abstracte naar het bijzondere te werken, zoals
bij voorbeeld te zien is in de Table du Musicien van Braque, waarin spelden- en
spijkermerken achterblijven in de hoeken van de vormen die de basiscompositie vormen. Dit
suggereert dat Braque de compositie eerst uitzette met stukken rechthoekig papier die hij
op het doek spelde. Deze werden herschikt en kregen door overtekening een contextuele
betekenis. Het oppervlak fungeerde niet langer als een vlak voor illusionistische apparaten; het was nu het
verste punt van de toeschouwer, niet het dichtstbijzijnde. Het vlak werd geaccepteerd als solide en
autonoom.

In 1913 vertoont het werk van zowel Picasso als Braque de invloed van de collage, en
de verandering naar synthetische typestructuur is duidelijk. Vormen zijn over het algemeen groter, gedurfder en
eenvoudiger van omtrek. Overtekeningen, details, letters en wat arceringen veranderen de eenvoudige vormen
in beelden. Het is een proces dat enkele aspecten lijkt te weerspiegelen van synthetische
procedures zoals door Gris gedefinieerd.

Vanaf 1914 vinden verdere uitwerkingen plaats. Belangrijk is dat het kubisme de aard van de
schilderkunst heeft veranderd en haar heeft bevrijd van de oudere noties van structuur en ruimtelijke ordening. Het kunstwerk
bestaat nu op zichzelf. In 1914 trok Braque naar de oorlog. Toen hij in 1918 terugkeerde,
ging hij op vrijwel dezelfde wijze verder met zijn werk. Hij werd niet beïnvloed door het latere werk van
Picasso. Het werk vanaf 1915, en de verdere ontwikkeling van het kubisme, moeten
in het werk van Picasso en Gris worden beoordeeld.