Hoe lang kunnen mensen overleven zonder voedsel of water?

Rita Chretien, een Canadese vrouw overleefde 48 dagen gestrand te zijn in een voertuig in Nevada, door alleen wat trail mix en snoep te eten, en water te drinken uit een beekje. Blijkbaar waren zij en haar man op weg naar Las Vegas vanuit Brits Columbia hun GPS instructies aan het volgen toen ze een landelijke weg namen die in de wintermaanden in feite in een moeras verandert. Hun busje kwam uiteindelijk vast te zitten in de modder in the middle of nowhere, en ze wachtten beiden 3 dagen op hulp zonder iemand te zien. Op dat moment vertrok Albert Chretien, de echtgenoot, om hulp te zoeken, terwijl Rita in het busje bleef. Toen ze vorige week door een groep jagers werd gevonden, was ze bijna dood en zo’n 30 pond afgevallen. Haar man moet nog worden gevonden.

Dit recente verhaal van bijna volledige uithongering benadrukt het menselijk vermogen om lange perioden te overleven zonder voedsel.

Omwille van duidelijke ethische bezwaren, zijn er niet veel geloofwaardige wetenschappelijke gegevens over het onderwerp uithongering en overleven. In plaats daarvan zijn er veel verslagen van vrijwillige of onvrijwillige gevallen van volledige of bijna volledige uithongering, die ons in staat stellen enkele zeer algemene conclusies te trekken.

Een van de bekendste gevallen van vrijwillige uithongering, is de hongerstaking van Mahatma Ganhdi. Tijdens zijn protest at Gandhi absoluut geen voedsel en nam slechts slokjes water gedurende 21 dagen, en overleefde. Het buitengewone aan dit geval is het feit dat Gandhi zeer mager was toen hij met zijn hongerstaking begon, en dus niet vanaf het begin over veel energiereserve beschikte. Ook moet worden opgemerkt dat Gandhi tijdens zijn leven naar verluidt in totaal 14 hongerstakingen heeft gehouden.

In een redactioneel artikel uit 1997 in het British Medical Journal, heeft Peel een kort overzicht gegeven van de beschikbare literatuur over menselijke hongerstaking. In het algemeen blijkt dat de mens 30-40 dagen zonder voedsel kan overleven, mits hij voldoende gehydrateerd is. Ernstige symptomen van verhongering beginnen rond de 35-40 dagen, en zoals de hongerstakers van de Maze-gevangenis in Belfast in de jaren ’80 aantoonden, kan de dood intreden na ongeveer 45 tot 61 dagen.

De meest voorkomende doodsoorzaak in deze extreme gevallen van uithongering is een hartinfarct of orgaanfalen, en wordt verondersteld het vaakst voor te komen wanneer de body mass index (BMI) van een persoon ongeveer 12,5 kg/m2 bereikt.

Natuurlijk zou men een duidelijke variabiliteit verwachten tussen 2 individuen in hun vermogen om uithongering te verdragen. Zoals gesuggereerd in een Scientific American artikel van Alan Lieberson,

De duur van het overleven zonder voedsel wordt sterk beïnvloed door factoren zoals lichaamsgewicht, genetische variatie, andere gezondheidsoverwegingen en, het belangrijkste, de aan- of afwezigheid van uitdroging.

Ik zou hieraan willen toevoegen dat de lichaamssamenstelling waarschijnlijk ook een belangrijke rol speelt; voor hetzelfde lichaamsgewicht, heeft het individu met een groter percentage lichaamsvet een grotere opslag van calorieën aan boord. Ook zou een lagere spiermassa over het algemeen gepaard gaan met een lager calorieverbruik. Dit zou betekenen dat vrouwen een overlevingsvoordeel hebben ten opzichte van mannen vanwege hun grotere relatieve vetopslag.

De allerbelangrijkste factor lijkt echter hydratatie.

In het voorbeeld waarmee dit bericht begon, overleefde Rita Chretien haar 48 dagen durende beproeving voor een groot deel dankzij de beschikbaarheid van wat gesmolten sneeuw om uit te drinken. Als er geen water beschikbaar was geweest, zou het Rita wellicht minder goed zijn vergaan. In voorbeelden van gehospitaliseerde personen die in een persisterende vegetatieve toestand verkeren, en die geen kunstmatige voeding meer krijgen, volgt de dood binnen 10-14 dagen. Vergeet niet dat deze mensen in een coma liggen en volledig immobiel zijn, waardoor ze de laagst mogelijke hoeveelheid energie verbruiken. Men kan dus veronderstellen dat dezelfde omstandigheden (geen voedsel of water) bij een persoon die tenminste enigszins actief is, en die kan transpireren, alleen maar tot een veel sneller einde zouden leiden.

Voor mensen die er graag op uit trekken in de wildernis, en die na het lezen van verhalen over andermans tegenslagen (Into the Wild, 127 Hours, enz.) niet in het minst ontmoedigd zijn om dit voorbeeld te volgen (inclusief het huidige gezelschap), zou het zorgen voor een redelijke voorraad water altijd prioriteit nummer één moeten zijn. Daarnaast, zoals goed gedocumenteerd in de uiteindelijke ondergang van Christopher McCandless (Into the Wild) kan het vermijden van het eten van onbekende planten en struiken ook een belangrijke overlevingsstrategie zijn.