“Hans, zijn wij de slechteriken?”

Inleiding

Er is een beroemde sketch in de eerste aflevering van de legendarische Britse comedyshow “That Mitchell and Webb Look”. Robert Webb en David Mitchell zijn verkleed als NAZI SS-soldaten. Ze lijken zich in een veilige positie te bevinden, in afwachting van de Sovjet-troepen die ze willen vernietigen. Mitchell’s personage heeft echter iets opgemerkt. “Heb je onlangs nog naar onze petten gekeken? … De insignes op onze petten… heb je ze al bekeken… Er staan doodshoofden op. Er staan zelfs kleine plaatjes van doodshoofden op. Na een pauze om na te denken stelt hij de vraag die zich al vormde, “Hans, zijn wij de slechteriken?” “

Deze sketch is voor velen een ‘go-to’ geworden, omdat hij de kern raakt van een van de grote ethische mysteries van onze tijd. Hoe komt het dat anders goede mensen verstrikt raken in systemen van verbazingwekkende vernietiging? We kijken terug op een willekeurig aantal historische scenario’s en vragen ons af: “Waarom zagen ze niet dat ‘gewoon bevelen opvolgen’ niet voldoende was?”

Het enige probleem met de schets is dat hij ons in de verleiding brengt te geloven dat dit een probleem is van andere mensen, in andere tijden en plaatsen, en dat de vraag die hij stelt nooit aan ons wordt gesteld.

De ellende van de nood

Victor Hugo liep op een koude ochtend in februari 1846 naar zijn werk toen hij een ondervoede man zag die was gearresteerd voor het stelen van een brood. Hij was zo ontdaan door dit tafereel dat de herinnering eraan bleef hangen, muteerde en zich roerde in de pagina’s van zijn volgende roman, een van de meest geliefde verhalen ooit verteld. In Les Misérables distilleert hij die scène in spaarzaam proza en wikkelt ze rond het leven van Jean Valjean:

Een zeer strenge winter brak aan. Jean had geen werk. De familie had geen brood. Letterlijk geen brood. Zeven kinderen. …kwam op tijd om te zien hoe een arm door een gat, gemaakt door een klap van een vuist, door het traliewerk en het glas ging. De arm greep een brood en droeg het weg.

Zoals de meeste lezers zullen weten, wordt Valjean voor deze misdaad veroordeeld tot vijf jaar dwangarbeid, en de voltrekking van die straf is wat de plot voortstuwt over 1.500 pagina’s.

Hugo wilde de maatschappij waarin hij leefde wakker schudden voor het onrecht dat zij negeerden. De architectonische beschrijving van bakkerijen is juist – ze werden beschermd door metalen hekken omdat in tijden van honger wanhopige menigten de neiging hadden om de bedrijven aan te vallen waar voedsel te vinden was. In die tijd negeerden de staatsmachten het natuurlijke recht en kozen zij de kant van de machthebbers en beschermden zij de bezittende klasse, zelfs als dat een berg van menselijke ellende veroorzaakte die tot in de hemel reikte.

Gelukkig is onze politiek sindsdien vooruitgegaan.

De morele eenvoud van de huizencrisis

Het Jezuïtisch Centrum voor Geloof en Rechtvaardigheid heeft over de huidige vastgoedcrisis geschreven, onderzoek gedaan en gelobbyd sinds het embryonale stadium in de nasleep van de crash van 2008. In 2009 publiceerde het Centrum een rapport over het disfunctionele huisvestingssysteem “, waarin duidelijk werd verwoord hoe de verschuiving naar het zien van eigendom als handelswaar boven een gemeenschappelijk goed zou leiden tot een sociale ramp. De werknota’s gewijd aan de analyse van het huidige regeringsplan toonden overtuigend aan hoe het zowel moreel als politiek failliet was “. Natuurlijk heeft Peter McVerry al die tijd en al tientallen jaren voordat het Centrum zelfs maar bestond, gestreden tegen de systematische onrechtvaardigheid rond huisvesting in Ierland. Het kan deprimerend werk zijn. De publieke discoursmachine draait door, maand na maand, nu eens trompetterend over een schijnbare statistische verbetering van de situatie, dan weer inzoomend op een of ander gezin dat ’s nachts in een Garda-bureau belandt, later klagend wanneer iemand sterft aan blootstelling, alsof die dood ons overkwam als een regenbui, buiten onze controle, een tragisch natuurlijk gevolg van het leven in een gevallen wereld.

In tegenstelling tot wat velen beweren, zullen de details van het beleid wel ingewikkeld zijn, maar de oplossing van deze crisis is eenvoudig. Huisvesting is een essentiële menselijke behoefte en een gemeenschappelijk goed. Het behoort tot de taken van de overheid om voor huisvesting te zorgen. Dakloosheid wordt verergerd door verschillende factoren, zoals drugsverslaving of misbruik van relaties, maar wordt in wezen veroorzaakt door geldgebrek. Mensen zijn dakloos omdat ze geen geld hebben voor de huur. De huren zijn hoog omdat de overheid zich heeft onttrokken aan haar rol in het verschaffen van huisvesting.

De dakloze zit zonder huis, niet omdat hij een nietsnut is. Ze zijn net als u, maar ze kunnen zich geen huis veroorloven.

Mensen hebben onderdak nodig. Gezinnen hebben huizen nodig. Aangezien onze samenleving iedereen onderdak kan bieden, is het onze collectieve verantwoordelijkheid iedereen te huisvesten.

Er zijn veel ingewikkelde problemen die de kosten rechtvaardigen van het opleiden van moraaltheologen zoals ik. Dit is niet zo’n soort probleem. Christenen, die de God aanbidden die zonder huis was, zijn er zonder meer voorstander van dat al hun buren een plek hebben om hun hoofd te leggen.

Woning is eigendom

Het rechtssysteem van Ierland biedt krachtige bescherming voor privé-eigendom. De rechten zijn verankerd in de grondwet, worden ondersteund door juridische precedenten, en, wat nog belangrijker is, zijn cultureel verankerd. In dit land is bezit meer dan 9/10e van de wet. Christenen hebben lang geïnvesteerd in gesprekken over wat het betekent om iets te bezitten. De vroegste verslagen van de kerk in Handelingen 2 en 4 suggereren dat degenen die Jezus volgden concepten van eigendom achter zich lieten. Dit wantrouwen tegenover individueel eigendom is door de eeuwen heen blijven bestaan. Dit debat kwam tot een hoogtepunt met de verbazingwekkende impact van Franciscus van Assisi en zijn volgelingen. Een complex filosofisch kader ontwikkelde zich rond hun praktijk van opzettelijke armoede, zodanig dat het gebruik van een ding werd onderscheiden van het bezit van een ding.

Geïnformeerd door zijn christelijk geloof, zag Victor Hugo, toen hij die man door de politie zag weggesleept, geen dief, maar iemand die werd beroofd. Als iemand behoefte heeft om iets te gebruiken, en een ander heeft dat ding in bezit maar gebruikt het niet, dan concludeert de natuurlijke rechtvaardigheid duidelijk in het voordeel van degene die behoefte heeft.

Thomas van Aquino heeft dit argument het meest definitief gemaakt “. Hij erkende het recht op privébezit (wat geen universele overtuiging is in de geschiedenis van de kerk). Hij betoogde dat privé-bezit verantwoordelijk rentmeesterschap, sociale orde en gemeenschappelijke vrede bevordert. Maar dit recht op privé-eigendom is niet onvoorwaardelijk. Wanneer de nood “duidelijk en dringend” is, dan “moet de huidige nood worden verholpen met alle middelen die voorhanden zijn”. Om verwarring te voorkomen onderstreept Thomas dit punt:

… dan is het geoorloofd dat een mens in zijn eigen behoefte voorziet door middel van andermans eigendom, door het openlijk of in het geheim te nemen: noch is dit diefstal of beroving in eigenlijke zin.

Er zijn momenteel 9.891 daklozen in Ierland “. Er zijn meer dan 70.000 huishoudens ” die wachten op sociale huisvesting, wat betekent dat er bijna 200.000 mensen op die lijsten moeten staan. Elke gemeente in het land is verplicht een register bij te houden van leegstaande terreinen, want temidden van deze ernstige crisis is er een enorme hoeveelheid onroerend goed dat ” niet wordt gebruikt of dat in verval is geraakt.

Wanneer er een duidelijke en dringende behoefte is aan het gebruik van een ding, en dat ding ligt braak, kunnen christenen er geen bezwaar tegen hebben dat mensen in nood het in bezit nemen en de middelen gebruiken. Zich daartegen verzetten is zich verzetten tegen natuurlijke gerechtigheid.

In de moderne tijd is het bezetten van ongebruikt onroerend goed een belangrijke factor geweest in het succesvol ageren voor de voorziening van sociale huisvesting. “Krakerscampagnes waren invloedrijk in het niet al te verre verleden van Dublin, van het Dublin Housing Action Committee in de jaren zestig tot de bezetting van Apollo House door Home Sweet Home ” met Kerstmis 2016. Door datgene op te eisen wat niet gebruikt wordt, en het te gebruiken waarvoor het bedoeld was, zorgen huisvestingsactivisten voor rechtvaardigheid op een manier die instinctief logisch is. In plaats van op straat te slapen, of in een gevaarlijk hostel “, of te wachten op plaatsing in een daklozencentrum of een hotel, waarom niet een leeg bed in een ongebruikt huis?

Zelfs als elke achtjarige in het land deze morele berekening in een seconde zou afwegen alvorens te concluderen dat de krakers gelijk hadden, kiest de Ierse grondwet sterk de kant van de huisbaas die ervoor kiest, om welke persoonlijke redenen dan ook, om huisvestingsmiddelen tegen te houden voor een samenleving die wanhopig behoefte heeft aan woningen. (Interessant is dat in de voorstellen van de Jezuïeten uit 1936 voor de grondwetsclausule over eigendom het eigendomsrecht uitdrukkelijk werd beperkt – “vooral in land” – wanneer het zo werd gebruikt “dat het algemeen welzijn erdoor werd geschaad”. Tot groot ongenoegen van de geraadpleegde Jezuïeten verwierp De Valera deze clausule en nam hij de veel libertarischer interpretatie aan die we nu hebben.)

Zijn wij de slechteriken?

Gisteravond, dinsdag 11 september, verstoorde een groep mannen, verborgen onder bivakmutsen, een directe huisvestingsactie in 34 North Frederick Street van de Take Back the City-groep. De nog niet geïdentificeerde mannen, die in voertuigen reden die niet in de staat geregistreerd waren, werden bijgestaan door Gardaí die ook gezichtsbedekkende maskers droegen. Zes activisten werden in hechtenis genomen. Volgens rapporten zouden er ten minste vier met verwondingen in het ziekenhuis zijn opgenomen, waaronder één persoon die van een trap zou zijn gevallen. De Gardaí, die wapenstokken en pepperspray gebruikten om de niet-geïdentificeerde gemaskerde mannen te ondersteunen, houden vol dat hun praktijken volledig in overeenstemming waren met de regelgeving.

Hoewel de in bivakmutsen gehulde mannen de Private Security (Identity Badge) Regulations 2009 ” lijken te hebben overtreden, bestaat er weinig twijfel dat de wet de kant kiest van de eigenaars van het pand, die het al drie jaar leeg hebben laten staan. Patricia Ní Greil heeft op 28 augustus een gerechtelijk bevel ” gekregen om de demonstranten te verwijderen. De wet is tevreden met wat er is gebeurd. Christenen moeten zich afvragen of justitie wel zo tevreden is.

/15 Het Garda-persbureau heeft mij verteld dat de openbare orde-eenheid “brandvertragende gezichtsmaskers” droeg, die deel uitmaken van hun uniform pic.twitter.com/2qCHC05qD6

– Jack Power (@jackpowerIT) September 11, 2018

We hebben allemaal wel eens momenten van morele openbaringen meegemaakt, wanneer we inzien dat we onbedoeld, door gewoonte of traditie of luiheid, gevallen zijn in het ondersteunen van systemen die fundamenteel onrechtvaardig zijn. De enige reden waarom bakkers hun zaak niet nog steeds met vestingwerken bewaken, is omdat we collectief zijn overeengekomen om wanhopige honger (grotendeels) tot een non-issue te maken. Huisvesting is, net als voedsel, water en gewetensvrijheid, een van die essentiële hoekstenen van het bestaan die we aan iedereen moeten geven.

Iemand vermoedt dat sommige Gardaí gisteravond naar bed zijn gegaan met het gevoel dat Mitchell en Webb iets te scherp hebben geschetst. Men hoopt dat wij als samenleving niet toestaan dat dit moment door de publieke discoursmachine wordt herverpakt tot een zoveelste dorre discussie over de persoonlijke carrièrevooruitzichten van prominente politici of de tekortkomingen van wie we ook maar besluiten dat de zondebok van deze week is.

Het blijkt dat Thomas van Aquino bijna 800 jaar na zijn geboorte nog altijd even relevant is als altijd. De discussie over huisvesting zit vast in een doodse cyclus van draaikonterij en gebral. Misschien dat de terugkeer van uitzettingsscènes die herinneren aan de ergste uitwassen van de Britse overheersing ons uit de technocratische mijmeringen zal doen ontwaken. Onze samenleving wacht op een morele openbaring zoals Victor Hugo die meemaakte. Zij die aan de top staan worden steeds rijker omdat zij die aan de basis staan steeds armer worden, en eigendom staat in het middelpunt van die vergelijking. We hoeven geen bivakmutsen te dragen om ons af te vragen of we bij de slechteriken horen.