Frankrijk economische vooruitzichten

Frankrijk economisch overzicht

De economie van Frankrijk is de op vier na grootste ter wereld en vertegenwoordigt ongeveer een vijfde van het bruto binnenlands product (BBP) van de eurozone. Momenteel leveren de diensten de grootste bijdrage aan de economie van het land, met meer dan 70% van het BBP afkomstig van deze sector. In de verwerkende industrie is Frankrijk een van de wereldleiders in de auto-, lucht- en ruimtevaart en de spoorwegsector, alsook in cosmetica en luxegoederen. Bovendien heeft Frankrijk een hoog opgeleide beroepsbevolking en het hoogste aantal gediplomeerden in de wetenschappen per duizend werknemers in Europa.
In de externe sector is de naaste handelspartner van Frankrijk Duitsland, dat goed is voor meer dan 17% van de Franse export en 19% van de totale import. De voornaamste exportproducten van Frankrijk zijn machines en transportmiddelen, lucht- en ruimtevaartapparatuur en kunststoffen, terwijl de voornaamste importproducten machines, auto’s en ruwe olie zijn. Daarnaast is Frankrijk het meest bezochte land ter wereld, waardoor het toerisme een prominente sector in de economie is.
In vergelijking met de concurrentie heeft de Franse economie de economische crisis relatief goed doorstaan. Mede dankzij de geringe afhankelijkheid van de buitenlandse handel en de stabiele particuliere consumptie is het Franse bbp in 2009 slechts gekrompen. Het herstel verliep echter vrij traag en de hoge werkloosheid, vooral onder jongeren, blijft een groeiende bron van zorg voor beleidsmakers. Na het uitbreken van de crisis stagneerde de economie en moest het land het hoofd bieden aan verschillende economische uitdagingen. De belastinginkomsten van de overheid zijn gedaald en de koopkracht van de consument is afgenomen. Beleidsmakers hebben geprobeerd de economie te moderniseren; dit is echter een moeilijk proces geweest. De voormalige regering-Sarkozy werd zeer impopulair, deels vanwege haar hervormingsagenda. Met een begrotingstekort dat hoger is dan het gemiddelde in de eurozone en lage groeiverwachtingen staat de huidige regering van Hollande voor de uitdaging om de Franse overheidsfinanciën te saneren en tegelijkertijd de economische groei te stimuleren.
Economische geschiedenis
Na de Tweede Wereldoorlog voerde de centrumlinkse regering van Charles De Gaulle tijdens de wederopbouw van het land een economisch beleid van dirigisme. De staat nam de controle over bepaalde sleutelindustrieën, waaronder vervoer, energie en communicatie, en richtte een planningsbureau op om de economische activiteit te reguleren. Het eerste nationale plan voor economische ontwikkeling, het Plan Monnet, en de daaropvolgende plannen werden een kenmerkend element van het naoorlogse economische beleid van Frankrijk. Bovendien begon De Gaulle met de opbouw van een verzorgingsstaat in Frankrijk en richtte belangrijke instellingen op, zoals de sociale zekerheid en de ondernemingsraden, die tot op de dag van vandaag bestaan.

De naoorlogse economische strategie van Frankrijk bleek succesvol en Frankrijk ging “Les Trente Glorieuses” (“De Glorieuze Dertig”) in, een periode van versnelde economische groei, met hoge stijgingen van de productiviteit, het BBP en de reële lonen. In 1983 zorgden de stijgende overheidsschuld, de inflatiedruk en de interne en externe onevenwichtigheden ervoor dat de Franse regering overging van “dirigisme” naar een tijdperk “de la rigueur” of een tijdperk van privatisering. De regering begon zich terug te trekken van directe economische interventie, privatiseerde enkele staatsbedrijven en voerde een meer marktgericht beleid. Restanten van het “dirigisme” zijn echter nog steeds terug te vinden in de Franse economie, aangezien de regering nog steeds grote belangen heeft in een aantal belangrijke sectoren.
Tijdens deze periode pleitte de Franse regering, samen met de voornaamste handelspartner Duitsland, voor meer Europese economische integratie. Frankrijk was een stichtend lid van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal en de Europese Economische Gemeenschap, voorlopers van de Europese Unie. Verder was Frankrijk een van de eerste landen die de euro invoerden en de Franse economie is ook vandaag nog sterk geïntegreerd in Europa.
In de afgelopen jaren heeft Frankrijk, net als veel andere Europese landen, te maken gehad met stagnerende groei en fiscale uitdagingen. Onder voormalig president Sarkozy heeft het land bezuinigingsmaatregelen doorgevoerd om het begrotingstekort en de staatsschuld aan te pakken. Het Franse bbp is sinds 2011 echter vrijwel ongewijzigd gebleven en de werkloosheid blijft hoog. Om de Franse economie nieuw leven in te blazen, staat de huidige president Hollande voor de taak om de overheidsuitgaven terug te dringen en tegelijkertijd het scheppen van banen te stimuleren.
Betalingsbalans
Sinds 2005 heeft Frankrijk een tekort op de lopende rekening, voornamelijk als gevolg van de handel in goederen. Toch is het handelstekort van Frankrijk in 2013 gekrompen tot het laagste niveau sinds 2010, hoewel deze daling vooral werd veroorzaakt doordat de uitvoer minder snel daalde dan de invoer.
De instroom van kapitaal heeft in het verleden ook geschommeld, doorgaans aangedreven door grote hoeveelheden directe buitenlandse investeringen (BDI). Frankrijk stond in 2010 op de 10e plaats in de wereldranglijst voor inkomende BDI en is historisch gezien een belangrijke BDI-bestemming. De BDI zijn in 2013 echter sterk gedaald, met 77%. De landen met de grootste investeringen in Frankrijk zijn de Verenigde Staten, Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk.

Handelsstructuur
Frankrijk is de op een na grootste exporteur in Europa, na zijn grootste handelspartner Duitsland. Frankrijk verbruikt met name grote hoeveelheden geïmporteerde consumptiegoederen, die minder duur zijn dan producten “Made in France”. Frankrijk is ook een netto-importeur van olie en blijft gevoelig voor prijsveranderingen.
Frankrijk is lid van de Europese Unie (EU) en volgt een handelsbeleid dat vergelijkbaar is met dat van de andere lidstaten, met een gemeenschappelijk gewogen gemiddeld EU-tarief. Voorts hebben Frankrijk en andere EU-lidstaten een aantal bilaterale en regionale handelsovereenkomsten gesloten en zijn zij lid van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Frankrijk is een relatief open economie, maar er zijn wel enkele handelsbelemmeringen. Wat goederen betreft, zijn veel landbouwproducten op Europees niveau beschermd, een beleid dat Frankrijk heeft bepleit, en Franse boeren zijn historisch gezien afhankelijk geweest van overheidssubsidies. Frankrijk ontvangt grote hoeveelheden BDI en de investeringsvoorschriften zijn over het algemeen transparant, hoewel er nog veel bureaucratische belemmeringen bestaan. De financiële sector daarentegen is betrekkelijk gesloten, met slechts enkele buitenlandse banken die in het land actief zijn.
Export uit Frankrijk
Frankrijk exporteert een breed scala aan goederen en diensten en heeft een export/BBP-ratio van bijna 30%. Tot de goederenexport van Frankrijk met de hoogste dollarwaarde behoren machines, lucht- en ruimtevaartuigen, voertuigen, elektronische apparatuur en farmaceutische producten. Daarnaast is Frankrijk een van ’s werelds grootste exporteurs van landbouwproducten en staat het bekend om zijn wijn, gedistilleerde dranken en kazen. De Franse regering verleent aanzienlijke subsidies aan deze sector en Frankrijk is de grootste exporteur van landbouwproducten in Europa. Bij de diensten is toerisme een belangrijke exportproduct en Frankrijk is het meest bezochte land ter wereld. Andere belangrijke geëxporteerde diensten zijn zakelijke dienstverlening en vervoer.
Het grootste deel van de Franse export gaat naar Europese landen, slechts ongeveer een derde van alle export gaat naar economieën buiten Europa. Frankrijk exporteert de grootste hoeveelheid goederen en diensten naar Duitsland, gevolgd door België, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Buiten de Europese Unie zijn de Verenigde Staten de belangrijkste bestemming van de Franse export.
Invoer in Frankrijk
De afgelopen jaren was Frankrijk een netto-importeur en verbruikte het een grote hoeveelheid ingevoerde goederen en diensten. Frankrijks belangrijkste importproducten zijn machines, voertuigen, aardolie en vliegtuigen. Wat de diensten betreft, zijn de grootste invoer in Frankrijk transport- en reisdiensten.

Gelijk aan de uitvoer komt het grootste deel van de invoer uit Europese landen, die goed zijn voor 68% van de totale invoer. De belangrijkste importpartners van Frankrijk zijn Duitsland, België, Italië en Spanje. Buiten de Europese Unie importeert Frankrijk de meeste goederen uit China. Frankrijk volgt als lid van de EU het gemeenschappelijke gewogen gemiddelde EU-tarief voor bepaalde importen.
Economisch beleid
Sinds de jaren tachtig heeft de Franse regering de voorkeur gegeven aan kapitalisme en een marktgericht beleid. De regering heeft veel nationale industrieën, waaronder Air France, France Telecom en Renault, geheel of gedeeltelijk geprivatiseerd en ook vandaag de dag blijven de Franse leiders vasthouden aan het kapitalisme. De Franse regering speelt echter nog steeds een rol in bepaalde belangrijke nationale sectoren, zoals de landbouw, en zij grijpt in op de markt om bepaalde sociaal-economische ongelijkheden te matigen.
Sinds de economische crisis heeft de Franse regering dit aspect van haar economisch beleid opnieuw moeten evalueren. Ondanks recente wijzigingen in het Franse beleid, zijn er wellicht meer hervormingen nodig om de economie weer op gang te brengen. Volgens het Global Competitiveness Report van het World Economic Forum staat Frankrijk op plaats 141 van de 144 landen wat betreft “aanwervings- en ontslagpraktijken” en veel critici pleiten voor een hervorming van de arbeidsmarkt. Voorts staat de Franse woningmarkt onder druk als gevolg van de hoge prijzen en de geringe marktactiviteit. De Franse economische beleidsbeslissingen worden met name beïnvloed door gemeenschappelijke beleidslijnen en doelstellingen van de Europese Unie, alsook door het Franse lidmaatschap van supranationale organisaties zoals de WTO en de G7.
Fiscaal beleid
De afgelopen decennia heeft Frankrijk, net als veel andere Europese landen, te maken gehad met een toename van de omvang van de overheid en een opeenhoping van de staatsschuld. Sinds de economische crisis moet de regering het hoofd bieden aan nieuwe economische realiteiten en heeft zij het begrotingsbeleid gebruikt als instrument om de economie te stimuleren en het begrotingstekort terug te dringen. De voormalige president Sarkozy voerde bezuinigingsmaatregelen door, voornamelijk bezuinigingen en belastingverhogingen, in een poging om de Franse economie nieuw leven in te blazen en het begrotingstekort van het land terug te dringen. De huidige president Hollande werd echter verkozen op een campagne om het begrotingstekort weg te werken door hogere belastingen op de rijken, terwijl de overheidsuitgaven op peil zouden worden gehouden. Na het missen van de doelstellingen voor het begrotingstekort en met de nog steeds zwakke groei van de Franse economie, moest Hollande zijn begrotingsbeleid opnieuw evalueren en in 2014 beloofde hij om de overheidsuitgaven de komende drie jaar met 50 miljard euro te verminderen.

Het monetaire beleid van Frankrijk
De Banque de France is de centrale bank van Frankrijk en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het monetaire beleid van Frankrijk. Sinds 1999 volgt Frankrijk het gemeenschappelijke monetaire beleid van de eurozone dat door de Europese Centrale Bank (ECB) is vastgesteld. Het hoofddoel van het monetaire beleid van de ECB is het handhaven van prijsstabiliteit binnen de eurozone. Tegenwoordig is de Banque de France verbonden aan de ECB en voert zij het rentebeleid uit dat door het Europees Stelsel van Centrale Banken is vastgesteld.
De ECB streeft ernaar de inflatie op de middellange termijn onder, maar dicht bij 2% te houden. Om dit doel te bereiken, maakt de ECB gebruik van een reeks monetaire beleidsinstrumenten, waaronder het vaststellen van de belangrijkste depositorente en de benchmarkherfinancieringsrente. Sinds de recente economische crisis is de inflatie gedaald tot onder de 1%, in de “gevarenzone”, waardoor de ECB ongekende monetaire beleidsmaatregelen heeft genomen. In 2014 verlaagde de ECB de basisherfinancieringsrente tot een recordlaagte van 0,15% en werd ze de eerste grote centrale bank die ooit een negatieve depositorente invoerde.
Voorheen kocht de ECB, in tegenstelling tot de Federal Reserve, doorgaans geen obligaties rechtstreeks op. In plaats daarvan gebruikte de ECB omgekeerde transacties, repo’s of leningen tegen onderpand, om de geldhoeveelheid te manipuleren. Tijdens de recente staatsschuldencrisis kocht de ECB echter obligaties van zwakke landen in de eurozone om de liquiditeit te stimuleren.
Het wisselkoersbeleid van Frankrijk
Sinds de invoering van de euro wordt het wisselkoersbeleid van Frankrijk bepaald door de ECB. De leden van de eurozone besloten in 1998 tot een flexibel wisselkoersstelsel, waardoor de euro vrij kon zweven. Door de euro te laten zweven, richt de ECB zich op de rentetarieven in plaats van op de wisselkoersen en grijpt zij niet in op de valutamarkten.
De euro is na de Amerikaanse dollar de grootste reservemunt ter wereld en wordt gebruikt als koppeling voor verschillende landen buiten de eurozone. Bovendien zijn de Deense kroon en de Litouwse litas aan de euro gekoppeld via het Europees wisselkoersmechanisme II.
Sinds de invoering heeft de wisselkoers USD/euro geschommeld tussen 0,90 USD per euro (jaargemiddelde over de periode) en 1,47 USD per euro (jaargemiddelde over de periode). Na in 2008 een hoogtepunt te hebben bereikt, is de euro in waarde gedaald uit vrees voor een mogelijk uiteenvallen van de eurozone als gevolg van de Griekse staatsschuldencrisis. Hoewel de euro sindsdien terrein heeft gewonnen, blijft de onzekerheid over de evolutie van de schuldencrisis de koers beïnvloeden.