Frankenvoedsel? Een “verschrikkelijk woord” dat meer voedingsmiddelen zou kunnen beschrijven dan u denkt

Voorstanders van GGO’s zijn onophoudelijk bezig geweest met hun campagne om genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen te belasteren door ze als “Frankenfoods” te bestempelen, waarmee ze suggereren dat ze niet natuurlijk en mogelijk schadelijk zijn.

“De praktijk van het introduceren van nieuw DNA en chemicaliën in zaden of dieren (Aqua Advantage heeft een GMO vis ontwikkeld) is vergelijkbaar met de manier waarop Mary Shelly’s Frankenstein zijn monster creëerde – door het samenvoegen van veel verschillende organismen,” schreef de Organic Authority op haar website – een veel voorkomende toespeling in de anti-GMO wereld. “We weten allemaal wat er gebeurde toen het monster zich tegen Frankenstein keerde, en veel critici van genetische manipulatie hebben de onvermijdelijke reactie van GGO-technologie vergeleken met de vernietiging en moorddadige uitbarsting van Frankensteins monster.”

Veel anti-GMO-artikelen die waarschuwen voor de gevaren van GM-gewassen gaan vaak vergezeld van een afbeelding van een groente of fruit met spuiten die er uit steken. Heel vaak gaat het om een groente of fruit waarvoor momenteel geen GGO-equivalent bestaat, zoals een tomaat. Deze afbeelding wordt gebruikt om het idee te versterken dat genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen in laboratoria worden gemaakt en niet door de natuur, en daarom gevaarlijk zijn om te consumeren.

Met het voortdurende spervuur van op angst gebaseerde beeldspraak is het niet verrassend dat er bij het grote publiek de verdenking bestaat dat GGO’s gevaarlijk zijn voor de menselijke gezondheid. Binnen de wetenschappelijke gemeenschap bestaat er echter weinig controverse over GGO’s: 88% van de leden van de American Association for the Advancement of Science is van mening dat GGO’s “over het algemeen veilig” zijn. De veiligheid van GGO’s werd opnieuw versterkt door het rapport van mei 2016 van de Amerikaanse National Academy of Sciences, Engineering and Medicine, waarin werd geconcludeerd dat er “redelijk bewijs was dat dieren geen schade ondervonden van het eten van voedsel dat was afgeleid van genetisch gemanipuleerde gewassen”, en epidemiologische gegevens gaven aan dat er geen toename was van kanker of andere gezondheidsgerelateerde problemen in verband met het feit dat deze gewassen in onze voedselvoorziening terechtkwamen.

David Zilberman, een professor in landbouw en resource economie aan de Universiteit van Californië, Berkley, heeft opgemerkt dat Frankenfood “een verschrikkelijk woord is, een stigmatiserend woord, een woord dat wordt gebruikt om mensen bang te maken… Mensen zijn bang voor GGO’s voor weinig of geen reden. GM is gewoon een hulpmiddel. Omdat het ons in staat stelt planten te modificeren met een veel grotere precisie en controle dan voorheen, zal het zeer waardevol zijn.”

De realiteit is dat het overgrote deel van het voedsel dat we consumeren, of het nu biologisch of conventioneel geteeld is, zijn genetica op het veld of in een laboratorium heeft veranderd via een proces van selectief kweken of geavanceerde biotechnologische technieken, en al dit voedsel is veilig om te eten. Het is zelfs bekend dat het veranderen van genen in planten op natuurlijke wijze gebeurt, zoals blijkt uit de zoete aardappel.

Wetenschappers van het International Potato Center in Lima, Peru, hebben genen van bacteriën gevonden in 291 zoete aardappelvariëteiten, zo’n 8.000 jaar oud, waaronder variëteiten die in de VS worden geteeld, Indonesië, China en delen van Zuid-Amerika en Afrika. “Mensen eten al duizenden jaren GGO’s zonder het te weten,” zei viroloog Jan Kreuze, die de studie leidde … Dit voorbeeld kan nuttig zijn voor regelgevers en wetenschappers die de veiligheid van genetisch gemodificeerde gewassen onderzoeken.

Moderne voedingsmiddelen zijn laboratoriumvoedsel

In de een of andere vorm zijn veel plantveredelingstechnieken, waaronder GGO’s, afhankelijk van het gebruik van een laboratorium; volgens die maatstaf kunnen de meeste gewassen die worden geproduceerd, worden beschouwd als Frankenfoods. Hieronder volgen enkele voorbeelden van niet genetisch gemodificeerde levensmiddelen die in laboratoria zijn geproduceerd:

• Bij “breedkruising” worden twee afzonderlijke planten die tot verschillende soorten behoren, met elkaar gekruist, waardoor planten zijn ontstaan die van nature niet bestaan, waaronder maïs, haver, pompoenen, tarwe, tomaten en aardappelen.

• De pitloze watermeloen is een polyploïde, dat is een cel of organisme dat meer dan twee
  gepaarde sets chromosomen bevat. Het heeft drie sets chromosomen. Polyloïdie kan in planten en celculturen worden geïnduceerd door chemicaliën te gebruiken, zoals colchicine (een giftige, in de natuur voorkomende chemische stof die oorspronkelijk uit een plant werd gewonnen) en Oryzalin (dat als herbicide wordt gebruikt).

• Zaadloze druiven zijn zeer onnatuurlijke klonen, die worden gekweekt uit stekken-een vorm van ongeslachtelijke voortplanting waarbij wortels worden behandeld met hormonen om de groei te stimuleren.

• Hybride gewassen zijn ontwikkeld met behulp van merkergestuurde selectie, een laboratoriumproces waarbij op basis van een genetische merker bepaalde eigenschappen in een plant worden geselecteerd, zoals resistentie tegen droogte of ziekten. Bij kruisveredeling kan gebruik worden gemaakt van somatische fusie, waarbij twee verschillende plantensoorten samensmelten om een nieuwe hybride te vormen met de eigenschappen van beide soorten – bijvoorbeeld Triticale, een fusie tussen tarwe triticum en rogge secale, die vaak als biologisch zaad wordt verkocht.

• Terwijl de tegenstanders van GMO’s deze demoniseren als Frankenfoods, doen zij niet hetzelfde voor gewassen die via een mutageneseproces worden geteeld. De Ruby Red grapefruit, die ook vaak als biologisch geteelde grapefruit wordt verkocht, is een voorbeeld van een grapefruitvariëteit die is ontstaan door mutagenese, een vorm van genetische manipulatie waarbij zaden worden blootgesteld aan chemicaliën of straling, waaronder röntgenstralen, gammastralen en thermische neutronen, om mutanten te genereren die gewenste eigenschappen hebben. De variëteit Rio Red werd ontwikkeld met behulp van thermische neutronen. Ongeveer driekwart van de in Texas geteelde grapefruits zijn Ruby Red-rassen en in 1993 werd de Ruby Red uitgeroepen tot de staatsvrucht van Texas. Er zijn meer dan 3000 planten geproduceerd met behulp van mutagenese, waaronder conventionele en biologische rijst-, peren-, tarwe-, soja- en zonnebloemvariëteiten.

Hoewel zowel genetisch gemodificeerde gewassen als mutagenese veilig zijn gebleken voor menselijke consumptie en het milieu, heeft de National Academies aangegeven dat “het reguleren van genetisch gemodificeerde gewassen terwijl producten van mutatieveredeling worden vrijgesteld, wetenschappelijk niet gerechtvaardigd is”. Er zij ook op gewezen dat genetische modificatie een veel doeltreffender en snellere methode is om bepaalde eigenschappen te veredelen dan mutagenese. In een rapport van het “GM Science Review Panel” van de Britse regering wordt geconcludeerd dat “mutatieveredeling gepaard gaat met de productie van onvoorspelbare planten en ongerichte genetische veranderingen en dat vele duizenden, zelfs miljoenen, ongewenste planten worden weggegooid om planten met geschikte kwaliteiten voor verdere veredeling te identificeren.”

Zijn GGO’s inherent riskant?

Henry I. Miller, arts en moleculair bioloog, heeft zich gebogen over het begrip van de vermeende verhoogde risico’s van genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen.

Wide-cross hybridisaties en stralingsgeïnduceerde mutagenese vertegenwoordigen veel drastischer knoeien met de natuur – en leiden tot veel minder voorspelbare resultaten – dan de moderne moleculaire technieken die worden gebruikt om genen te veranderen, maar noch wetgevers noch anti-genetische-engineering activisten hebben enige bezorgdheid getoond over het creëren van nieuwe plantenvariëteiten met deze oudere technieken. Ook al zouden de uitkomsten van deze technieken redelijkerwijs genetisch gemodificeerd of biotechnologisch zijn, ze zijn niet onderworpen aan verplichte tests of beoordeling voordat ze in de voedselketen terechtkomen…Als daarentegen een gen wordt verplaatst met recombinant-DNA-technieken, is de resulterende variëteit onderworpen aan langdurige, enorm dure en steeds meer gepolitiseerde regelgeving…Voor alle duidelijkheid, het is niet de bron van het genetisch materiaal of de vermenging van DNA van verschillende organismen die risico’s met zich meebrengt; wat belangrijk is, is de functie van de genetische verandering – bijvoorbeeld of het organisme daardoor een nieuw toxine of allergeen tot expressie kan brengen of meer op onkruid gaat lijken.

ADVERTISEMENT

ADVERTISEMENT

Waarachtige Frankenfoods worden niet in laboratoria gekweekt, zoals de tegenstanders van GMO’s de mensen willen doen geloven, maar zijn natuurlijke voedingsmiddelen die toxische stoffen bevatten. Rabarberbladeren bijvoorbeeld zijn giftig; als ze worden ingenomen, kunnen ze ademhalingsproblemen, toevallen, nierfalen en in sommige gevallen de dood veroorzaken. Castorolie wordt gemaakt van castorbonen die ricine bevatten. De Ackee vrucht van Jamaica heeft giftige zwarte zaden. Er zijn vele giftige soorten paddestoelen; het consumeren van ongeveer de helft van een doodshoofdpaddestoel bijvoorbeeld is dodelijk voor volwassenen.

Cassave bevat linamarine; wanneer het rauw wordt gegeten, zet het spijsverteringsstelsel het om in cyanide. Het eten van slechts een paar stukjes ongekookte cassavewortel kan een dodelijke dosis opleveren. Aardappelen bevatten solanine, een natuurlijk toxine. Als gevolg daarvan kan het consumeren van een ongekookte aardappel braken en diarree veroorzaken. Het National Institute of Health raadt af om aardappelen te eten die groen zijn onder de schil, omdat dit duidt op een hoge concentratie solanine.

Acrylamide, dat voorkomt in aardappelen, graanproducten en koffie, is door de EPA geclassificeerd als “waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens” op basis van studies bij proefdieren. (Ironisch genoeg is een aardappel die de productie van acrylamide in gebakken aardappelen sterk vermindert, ontwikkeld door één gen aan te passen, wat ertoe heeft geleid dat anti-GMO-activisten het als een “gevaarlijk Frankenfood” hebben bestempeld.)

De tegenstanders van GGO’s willen ons doen geloven dat genetische modificatie van gewassen gevaarlijke implicaties heeft voor onze voedselvoorziening. Maar de realiteit is dat er geen bewijs is dat het inherent gevaarlijker of riskanter is dan enige andere plantenteelttechniek. Het is niet meer dan een andere toepassing van de wetenschap op de landbouw die bedoeld is om een groeiende wereldbevolking te helpen voeden.

ADVERTISEMENT

ADVERTISEMENT

Stelt u zich eens voor dat degenen die zich verzetten tegen enten of hybridisatie omdat zij deze beschouwden als geknoei met moeder natuur en potentieel gevaarlijk voor de mens, erin waren geslaagd de ontwikkeling ervan een halt toe te roepen? Als dat het geval zou zijn, zouden de gevolgen voor de mensheid zeer nadelig zijn geweest. Degenen die zich verzetten tegen GM-technologie zullen er waarschijnlijk net zo dwaas uitzien voor toekomstige generaties.

Steven E. Cerier is een freelance internationaal econoom en levert regelmatig bijdragen aan het Genetic Literacy Project.