Food for thought? Franse bonenplanten vertonen tekenen van intentie, zeggen wetenschappers

Ze hebben ons gezelschap en een doel gegeven tijdens de donkerste dagen van opsluiting, om nog maar te zwijgen van het opvrolijken van onze Instagram-feeds. Maar de potcactussen, yucca’s en Zwitserse kaasplanten die we in ons huis hebben verwelkomd, zijn volledig passieve gasten.

Onderzoek suggereert dat ten minste één plantensoort – de sperzieboon – gevoeliger is dan wij denken: hij kan namelijk intentie bezitten.

De vraag of planten al dan niet hun handelingen kiezen en gevoelens of zelfs bewustzijn bezitten, is voor veel botanici een netelige kwestie, waarbij de meer traditioneel denkenden elke notie van een vegetatie met gevoel ten stelligste betwisten. Hoewel planten duidelijk voelen en reageren op hun omgeving, betekent dit niet dat ze complexe mentale vermogens bezitten, zo stellen zij.

Anderen, zoals Paco Calvo van het laboratorium voor minimale intelligentie van de Universiteit van Murcia in Spanje, zijn ruimdenkender. Geïntrigeerd door het vermogen van klimmende bonen om structuren zoals tuinstokken te voelen en er tegenop te groeien, bedacht hij een experiment om te onderzoeken of ze zich opzettelijk op de stok richten, of gewoon tijdens hun groei tegen dergelijke structuren opbotsen, en deze vervolgens in hun voordeel gebruiken. “De vraag is of ze doelgericht gedrag vertonen dat consistent is met anticipatie en fijnschalige afstemming van hun bewegingen, terwijl ze naderen?” zei Calvo.

Samen met Vicente Raja van het Rotman Institute of Philosophy in Londen, Canada, gebruikten ze time-lapse fotografie om het gedrag van 20 potbonenplanten te documenteren, die ofwel in de buurt van een steunpaal of zonder een steunpaal werden gekweekt, totdat het uiteinde van de scheut contact maakte met de paal. Aan de hand van deze opnamen analyseerden zij de dynamiek van de groei van de scheuten, waarbij zij vaststelden dat hun benadering gecontroleerder en voorspelbaarder was wanneer er een paal aanwezig was. Het verschil was vergelijkbaar met het sturen van een geblinddoekt persoon naar een kamer met een obstakel, en hen er ofwel over te vertellen of ze er in te laten struikelen.

“We zien deze kenmerken van complex gedrag, met als enige verschil dat het niet neuraal gebaseerd is, zoals het bij mensen is,” zei Calvo. “Dit is niet alleen adaptief gedrag, het is anticiperend, doelgericht, flexibel gedrag.”

Het onderzoek werd gepubliceerd in Scientific Reports. “Hoewel het onderzoek deugdelijk lijkt, is het niet duidelijk dat het ons veel nieuws leert over het gevoel of de intelligentie van planten,” zei Rick Karban, die plantencommunicatie bestudeert aan de Universiteit van Californië, Davis. “Al meer dan een eeuw zijn wetenschappers zich ervan bewust dat planten aspecten van hun omgeving aanvoelen en daarop reageren, en het begrijpen van hoe planten reageren is een actief gebied van het huidige onderzoek. Of je deze processen als gevoel of intelligentie beschouwt, hangt helemaal af van hoe je deze termen definieert.”

Calvo erkent dat dit experiment op zich geen bewijs is voor intentie, laat staan bewustzijn. Maar als planten werkelijk een bewustzijn hebben, zou dat logisch zijn. Alle biologische organismen hebben de middelen nodig om met onzekerheid om te gaan en hun gedrag aan te passen om hun genen door te geven, maar de tijdschaal waarop ze werken maakt dit voor planten bijzonder noodzakelijk: “Ze doen dingen zo langzaam, dat ze het zich niet kunnen veroorloven om het opnieuw te proberen als ze missen,” zei Calvo.

Een mogelijkheid is dat dit “bewustzijn” ontstaat uit de verbindingen tussen de vasculaire systemen van planten en hun meristemen – regio’s van ongedifferentieerde delende cellen in hun wortel- en scheutuiteinden, en aan de basis van bladeren.

In een afzonderlijk artikel hebben Calvo en zijn collega’s een theorie van het bewustzijn van planten uiteengezet die is gebaseerd op de geïntegreerde informatietheorie (IIT) – een toonaangevende theorie van het bewustzijn – die stelt dat we het bewustzijnsniveau van een persoon (of een systeem) kunnen identificeren aan de hand van de complexiteit van de interacties tussen de afzonderlijke onderdelen.

Anderen weerleggen dergelijke beweringen. IIT is gebaseerd op de aanname dat alles wat materieel is een element van bewustzijn heeft, zelfs niet-levende complexe systemen: “Het kan geen speciale betekenis hebben voor planten,” zei Jon Mallatt van de Universiteit van Washington, VS. Hij meent dat beweringen over planten met gevoel misleidend zijn, en het risico in zich dragen dat wetenschappelijke financiering en beleidsbeslissingen van regeringen verkeerd worden gestuurd.

Calvo zei dat hij blij was te worden weerlegd, maar dan experimenteel, in plaats van op theoretische gronden. In een ander artikel dat in het Journal of Consciousness Studies zal verschijnen, stelt hij een reeks experimenten voor die de zaak voor eens en voor altijd kunnen beslechten. “Als deze experimenten slagen, kunnen ze planten positioneren als de volgende grens in de bewustzijnswetenschap, en ons aanzetten tot een heroverweging van onze visie op bewustzijn, hoe het te meten, en het voorkomen ervan onder levende wezens,” zei hij. De tuinhandschoenen zijn uit.

• Deel op Facebook
• Deel op Twitter
• Delen via e-mail
• Delen op LinkedIn
• Delen op Pinterest
• Delen op WhatsApp
• Delen op Messenger