EU-burgerschap kopen: Wat zijn gouden paspoorten en visa en hoe werken ze?

De EU onderneemt actie tegen twee lidstaten, Cyprus en Malta, vanwege hun regelingen voor beleggersburgerschap.

Deze regelingen maken het in wezen mogelijk voor mensen om zich het burgerschap in te kopen, zonder dat ze echte banden met het land hebben of er zelfs maar hoeven te wonen.

Met dit burgerschap komen de voordelen die elke andere burger van een EU-lidstaat geniet – de vrijheid om te reizen, te wonen en te werken in het hele blok, en zelfs om te stemmen bij bepaalde verkiezingen.

Dit is volgens de EU een risico voor de veiligheid, voor de transparantie en voor de waarden die ten grondslag liggen aan het project van de Europese Unie.

Maar Cyprus en Malta zijn niet de enige lidstaten die mensen met genoeg geld de mogelijkheid bieden om te investeren in hun burgerschap, en er zijn nog tal van andere landen die verblijfplaatsen te koop hebben.

Welke landen bieden burgerschap of verblijf aan in ruil voor investeringen?

Cyprus en Malta zijn de twee landen die momenteel in de schijnwerpers van de EU staan, nu de EU inbreukprocedures tegen hen heeft ingeleid wegens hun regelingen voor beleggersburgerschap. Bulgarije is de andere lidstaat die een dergelijk stelsel aanbiedt, en de EU heeft het land aangeschreven om zijn bezorgdheid te uiten en om meer details te vragen.

Maar er is ook een meer wijdverbreid gebruik van het stelsel van verblijf van investeerders in de EU, dat investeerders de kans geeft om – zoals de naam al zegt – in een bepaald land een verblijfsvergunning te krijgen.

Weliswaar geeft residentie niet dezelfde vrijheden als burgerschap in een EU-land, maar het geeft een persoon wel het recht om in het land in kwestie te verblijven, maar ook om vrij te reizen in het Schengen-gebied.

Dit houdt volgens de EU dezelfde risico’s in als het stelsel van het beleggersburgerschap.

In 19 lidstaten plus het Verenigd Koninkrijk zijn er regelingen voor beleggers met een verblijfsvergunning.

Die staten zijn: Bulgarije, Tsjechië, Estland, Ierland, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Kroatië, Italië, Cyprus, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Polen, Portugal, Roemenië en Slowakije.

Hoe werken de regelingen?

In essentie kunnen investeerders een bepaald bedrag investeren in onroerend goed of andere investeringen in een land, en een paspoort krijgen na het volgen van een proces – dat ook versneld kan worden doorlopen.

Niet-Europeanen zouden bijvoorbeeld voor minimaal 2,15 miljoen euro een Cypriotisch paspoort kunnen krijgen door 2 miljoen euro in onroerend goed te investeren en 75.000 euro te doneren aan het onderzoeks- en ontwikkelingsfonds van de regering, en 75.000 euro aan de landontwikkelingsorganisatie van het land.

In het geval van de drie EU-landen die burgerschap aanbieden via deze route, vereist geen van hen fysiek verblijf voor het individu, zegt de EU, of een vereiste voor andere echte banden met het land.

Residentie regelingen werken op een vergelijkbare manier, het verlenen van verblijf aan degenen die voldoen aan de criteria.

Wat is het probleem?

De EU zegt dat de regelingen een veiligheidsrisico vormen, en dat zij de “essentie” van de Europese Unie en de vrijheden die het burgerschap van een lidstaat met zich meebrengt, ondermijnen.

Cruciaal is dat, als iemand betaalt voor het burgerschap van een EU-lidstaat, dat niet alleen gevolgen heeft voor de lidstaat in kwestie – het heeft gevolgen voor elke andere lidstaat waar de persoon in kwestie besluit te gaan wonen of werken.

“Geen enkele lidstaat mag het burgerschapsrecht verkopen, dat vervolgens in alle lidstaten geldig is. Dit businessmodel is in strijd met het beginsel van Europese samenwerking.

De Commissie merkte in een verslag op dat de stelsels voor beleggersburgerschap een gebrek aan degelijke controles van de aanvragers met zich meebrengen, wat tot veiligheidsrisico’s leidt. Er zijn ook zorgen over het witwassen van geld, belastingontduiking, en een gebrek aan transparantie en informatie.

“Het grootste probleem voor ons is het risico van witwassen en corruptie,” zei Laure Brillaud, een senior beleidsmedewerker in het anti-witwasteam van Transparency International.

“Er is een probleem van belangenverstrengeling, met de makelaars en de advocaten, ze doen niet de controles die ze geacht worden te doen, en daarbovenop is er belangenverstrengeling met politieke inmenging.”

Zij wijst op een recent undercoveronderzoek door Al Jazeera, dat hooggeplaatste politici betrok bij corruptie in verband met het Cypriotische programma voor het staatsburgerschap van investeerders.

Cyprus heeft nu aangekondigd dat het zijn paspoortprogramma op 1 november zal beëindigen. Maar de commissie zegt dat het land van plan is om door te gaan met het verwerken van lopende aanvragen.

Transparency International wijst ook op een Maltese hoge ambtenaar die vorige maand werd gearresteerd wegens vermeend smeergeld in verband met het Maltese programma.

“De programma’s zijn ontworpen om de verkeerde mensen aan te trekken,” voegde Brillaud eraan toe.

“Ze zijn gemaakt om gemakkelijk geld en de verkeerde mensen aan te trekken. Als je een legitieme investeerder zou zijn, zou je bereid zijn een langetermijnhorizon te hebben, wat meer tijd te spenderen en meer strategische investeringen te doen om je verblijfplaats of je paspoort te krijgen. Waarom heb je dan een paspoort nodig? Het probleem van het paspoort is dat het veel rechten verleent.”

Regelingen voor beleggers met een verblijfsvergunning moeten met dezelfde argwaan worden behandeld, voegt ze eraan toe.

“We hebben vastgesteld dat hetzelfde risico geldt voor veel van deze verblijfsregelingen, die in veel verschillende vormen bestaan.”

“In sommige gevallen is het een snelle verwerking, er is geen fysieke aanwezigheid vereist. Als je kijkt naar een regeling zoals in Portugal, als je het gouden visum aanvraagt, kun je na vijf of zes jaar het paspoort krijgen, dus het is een indirecte route naar het staatsburgerschap.”

Giegold wijst erop dat Portugal nu meer dan 25.000 van deze “gouden visa” heeft afgegeven.

“Na vijf jaar kun je het staatsburgerschap aanvragen. Ter vergelijking, het Cypriotische programma, ongeveer 4.000, het Maltese, 3.000 plus, maar je kunt zien dat hoewel Portugal’s is een visum programma, het is veruit de grootste,” zei hij.

Hoewel deze regelingen “niet principieel zouden moeten worden toegestaan”, staat de EU volgens Giegold zeer open voor mensen die naar EU-landen verhuizen en door echte integratie het burgerschap verkrijgen.

“Als iemand naar een Europees land verhuist, investeert, werkt, trouwt, wat dan ook, moeten we openstaan voor nieuwe burgers. Wij zijn geen voorstander van gesloten samenlevingen. Maar het is niet te koop.

“Het hele punt van de Cypriotische en Maltese programma’s is dat je niet eens in het land hoeft te wonen. Dat heeft niets te maken met integratie in een samenleving. Als mensen ergens willen investeren, er willen wonen, er een bedrijf willen oprichten en economisch succesvol willen worden, zijn wij daar helemaal voor. Burgerschapsrechten zijn geen handelswaar. “