Een van de domste dingen die Christopher Hitchens zei

Christopher Hitchens was een meester-retoricus. En zoals menig meester-retoricus, zei hij meer dan een paar dingen die (1) gedenkwaardig, (2) schijnbaar diepgaand, en (3) eigenlijk een beetje dom zijn.

Kijk eens naar de volgende vaak geciteerde zin uit God is niet groot: Hoe religie alles vergiftigt:

“Wat zonder bewijs kan worden beweerd, kan ook zonder bewijs worden verworpen.” ((New York: Twelve, 2007), 150.)

Dit is zeker gedenkwaardig. Het is ook zo schijnbaar diepgaand dat het een pittige titel kreeg: “Hitchens Razor.” Ga opzij Gillette en Ockham: er is een nieuw scheermes in de stad!

Dus (1) en (2) zijn vastgesteld. Hoe zit het met (3) “blijkbaar dom”?

Om (3) te illustreren, laten we ons wenden tot een situatie uit het echte leven. Stel dat Singh en Hwang in een discussie verwikkeld raken over de vraag of zielen bestaan.

Singh is een substantiedualist en als zodanig gelooft hij dat de mens een samengestelde eenheid is van twee substanties, een fysiek brein en een niet-fysieke, mentale ziel.

Hwang is een materialist en als zodanig gelooft hij dat de mens een materiële substantie is en dat alle mentale eigenschappen (qualia, intenties, etc.) worden geproduceerd door het fysieke brein.

Toen hij hoort van Singh’s substantiedualisme, denkt Hwang zelfvoldaan bij zichzelf: “We hebben een magische mentale ziel? Hah! Wat kan worden beweerd zonder bewijs kan ook worden verworpen zonder bewijs.”

Nadat hij hoort van Hwang’s materialisme, denkt Singh zelfvoldaan bij zichzelf: “Bundels neuronen in een klomp grijze materie van drie pond produceren op magische wijze onherleidbare mentale eigenschappen als qualia en intentionele toestanden? Hah! Wat zonder bewijs kan worden beweerd, kan ook zonder bewijs worden verworpen.”

Dit brengt ons bij het eerste probleem met Hitchens’ Razor: de ontkenning van de één is de bevestiging van de ander. (Anders gezegd, de beredeneerde hypothese van de een is de magie van de ander.) Toegegeven, de ziel poneren is een robuuste metafysische positie. Maar dat geldt ook voor het ontkennen van de ziel, omdat men dan een stelling moet bevestigen, zoals dat de hersenen geestelijke eigenschappen voortbrengen. Als de dualistische theorie van de geest dus “kwetsbaar” is voor Hitchens’ Razor, dan is de materialistische theorie dat ook.

Men vermoedt dat degenen die geneigd zijn zich te beroepen op Hitchens’ Razor blijkbaar denken dat de overtuigingen waarop zij het toepassen volstrekt willekeurige beweringen zijn met nul verklarend vermogen, zoals Russells fabelachtige ronddraaiende theepot of een onzichtbare roze eenhoorn. Maar de overgrote meerderheid van de beweringen van de overgrote meerderheid van de mensen is niet zo. U vindt ze misschien ongeloofwaardig en niet verklarend. Niettemin lijken ze aannemelijk van waar die mensen staan, en er zijn redenen waarom ze hen aanspreken.

Wat is gekker: een geest die aan een lichaam vastzit of een brein dat een geest maakt? Dat hangt ervan af aan wie je het vraagt. En helaas bestaat er geen Wereld Gerechtshof van het Verstand waar we terecht kunnen om dergelijke geschillen te beslechten.

Daaruit volgt dat Hitchens’ Razor een zeer bijtend effect heeft op de rede, omdat degenen die zich erop beroepen veel minder geneigd zullen zijn om de respectieve merites van bewijs aan beide zijden van een kwestie in overweging te nemen. In dit geval, als Singh en Hwang elk een beroep doen op Hitchens’ Razor – en wie kan zeggen dat ze dat niet kunnen? – dan zou elke verdere filosofische discussie over de aard van de geest teniet worden gedaan, omdat ieder van hen tevreden zou zijn dat hij de ander zonder bewijs zou kunnen verwerpen.

Omdat ik nogal negatief ben geweest over dit principe, wil ik afsluiten met een positieve noot. Voor degenen die problemen hebben met hun gevoel van eigenwaarde, laat Hitchens Razor in ieder geval iedereen toe zich even slim te voelen als ze dachten dat ze waren. Als dat het enige is waar je om geeft, ga dan gerust met je botte instrument aan de haal totdat je de slimste man in de kamer bent.