e-Publications@Marquette

Letterlijk betekent het “einde van de eeuw”, fin de siècle Gothic verwijst specifiek naar de Gothic literatuur van de laatste twee tot drie decennia van de 19de eeuw. Er is een doordringend gevoel van instabiliteit en onbehagen; een tijdperk liep ten einde en de dingen zouden veranderen, niet noodzakelijkerwijs ten goede. Dit wordt weerspiegeld door het idee van menselijke devolutie of degeneratie, zoals te zien is in Stevensons Olalla, waar we in de figuur van de moeder en de broer de volledige effecten van het gedegenereerde buitenlandse gezin kunnen zien. In Stevensons Jekyll en Hyde wordt het nog erger doordat de upper-crust Dr. Jekyll zichzelf transformeert in de gedegenereerde Hyde. Deze keuze wordt hem echter geleidelijk ontnomen, en hij verliest de controle zodat hij onvrijwillig gevangen raakt in de gedaante (en persoonlijkheid) van Hyde. De devolutie van een personage gaat soms gepaard met een destabiliserend verlies van controle, niet alleen in de persoonlijke sfeer, maar ook in termen van het imperium en zijn onvermogen om de Hyde-achtige inboorlingen uiteindelijk onder controle te houden. Het fatalistische gevoel dat de beschaafde Jekyll zou worden opgeslokt door Hyde, gezien in deze koloniale context, suggereerde een sterke overtuiging dat Jekyll er beter aan had gedaan zich niet over te geven aan Hyde, maar had moeten blijven bij de beschaafde elite die zijn vrienden waren. Bezorgdheid over de stad en haar toekomst is ook een kenmerk, in het steeds terugkerende beeld van een dreigend stadslandschap dat altijd bezeten is van een duistere onderzijde die in staat is personages als Stokers Dracula en Stevensons Hyde te verbergen. De buitenlandse dreiging duikt op in Dracula, die niet alleen het leven en het beschaafde leven dreigt te verliezen, maar ook de vrouwen, zodat de toekomst van de stad er een is van parasitaire wezens die door een buitenlandse dreiging worden verwekt. De tweeledige bedreiging hier is dus niet alleen die van de verdunning van de raciale bloedlijnen, maar ook van het verlies van de cultuur van deze stad aan het mindere vreemde type.

Bredere artistieke en literaire stromingen gaven ook vorm aan de gotische literatuur van het fin de siècle. In Rusland, bijvoorbeeld, bracht de prominente rol van het symbolisme schrijvers als Anton Chekov ertoe zich tot gotische expressie te wenden (De Zwarte Monnik, 1894). De gotiek van het fin de siècle diende ook om de Franse decadentie te denigreren. In Oscar Wilde’s Picture of Dorian Gray (1891) wordt Dorians ontaarding in losbandigheid in verband gebracht met een Franse decadente tekst.

Vrouwelijke schrijvers in het gotische fin de siècle daagden vaak veronderstellingen en angsten uit over de rol van vrouwen in de patriarchale structuur van de samenleving. Een voorbeeld hiervan is The Yellow Wallpaper van Charlotte Perkins Gilman, waarin een vrouw wordt afgebeeld die tot waanzin vervalt als ze door haar man in een kamer wordt opgesloten, niet in staat zich aan te passen aan de verwachtingen van de traditionele rol van echtgenote en moeder, en hunkerend naar pen en papier om mee te schrijven. In Charlotte Mew’s A White Knight (1903) is Ella getuige van de levende begrafenis van een vrouw die als marginaal en onbeduidend wordt voorgesteld, en ze wordt er voor altijd door achtervolgd.

Het fin de siècle omarmde ook bepaalde gotische stijlfiguren die zich goed leenden voor de stemming van de periode:

• Geestenverhalen waren immens populair, en zelfs auteurs die niet van oudsher ‘gotische schrijvers’ waren (Edith Wharton, Edith Nesbit, Grant Allen) deden mee aan de rage.
• Hypnotisme en mesmerisme waren ook rages die gretig werden verkend door Arthur Conan Doyle en Guy de Maupassant, onder anderen.
• De fin de siècle obsessie met het occulte en spiritualisme werd een onderwerp van populaire fictie en dat bleef zo tot ver in de jaren 1900. Algernon Blackwood’s The Willows (1907) bijvoorbeeld, toont ongeïdentificeerde wezens die op het punt staan in te breken in de menselijke wereld.

Courtesy of Kimberly Chaw Lock Wai, National University of Singapore and Wendy Fall, Marquette University