Diprotodon optatum

Habitat

Diprotodon geeft de voorkeur aan semi-aride vlaktes, savannen en open bosgebieden, en is over het algemeen afwezig in heuvelachtige, beboste kuststreken (waar een kleinere diprotodontide, Zygomaturus, gewoonlijk wordt aangetroffen). Diprotodon is bekend van enkele kustplaatsen, waaronder Naracoorte Caves en Kangaroo Island in Zuid-Australië. Deze gebieden kunnen echter verder van de kust gelegen hebben in het Pleistoceen, toen de zeespiegel lager was.

Australische Pleistocene habitats veranderden in de loop der tijd als reactie op het veranderende klimaat (de zogenaamde Pleistocene oscillaties). Droge, winderige omstandigheden wisselden in deze periode af met meer gelijkmatige omstandigheden, en het zeeniveau was over het algemeen veel lager dan tegenwoordig doordat ijs in de poolgebieden werd opgesloten. Langdurige droogteperiodes zouden een groot deel van het Australische binnenland onbewoonbaar hebben gemaakt; er zijn honderden individuen gevonden in het centrum van Lake Callabonna in het noorden van Zuid-Australië, gevangen in de modder toen de meerbodem uitdroogde. In de Darling Downs in Queensland heeft een studie van de Diprotodon-habitat aangetoond dat gebieden die ooit bedekt waren met bossen, struwelen van wijnstokken en struikgewas, plaats hebben gemaakt voor graslanden naarmate het klimaat droger werd.

Distributie

Diprotodon is bekend van vele plaatsen in Australië, waaronder de Darling Downs in het zuidoosten van Queensland; Wellington Caves, Tambar Springs en Cuddie Springs in New South Wales; Bacchus Marsh in Victoria; en Lake Callabonna, Naracoorte Caves en Burra in South Australia. Diprotodon is niet bekend uit Nieuw-Guinea, het zuidwesten van West-Australië, het Northern Territory of Tasmanië (hoewel hij aanwezig was op King Island).

Voeding en dieet

Diprotodon was waarschijnlijk een snuffelaar, die zich voedde met struikgewas en heesters. Een skelet uit het Callabonna-meer had resten van zoutstruiken in de buikstreek. Diprotodon kan tot 100 à 150 kg vegetatie per dag gegeten hebben. Zijn beitelachtige snijtanden kunnen gebruikt zijn om de vegetatie uit te wroeten.

Andere gedragingen en aanpassingen

Het is onwaarschijnlijk dat Diprotodon zich in grote kuddes verplaatste, zoals soms wordt gesuggereerd. Buideldieren staan er niet om bekend grote groepen te vormen. De grote aantallen individuen die bij het Callabonna-meer zijn gevonden, waren waarschijnlijk kleinere familiegroepen die massaal naar de opdrogende waterpoel werden getrokken.

Life history cycle

Bij Diprotodon was het ene geslacht (waarschijnlijk het mannetje) aanzienlijk groter dan het andere (waarschijnlijk het vrouwtje). Er was dus een hoge mate van morfologisch verschil tussen de seksen (‘seksueel dimorfisme’). Bij levende seksueel dimorfe zoogdieren is de voortplanting meestal polygyn (de mannetjes paren gedurende het voortplantingsseizoen met meerdere wijfjes). Ook Diprotodon kan een dergelijke voortplantingsstrategie hebben gebruikt.

Er zijn aanwijzingen dat Diprotodon door de Pleistocene buidelleeuw Thylacoleo carnifex is gepredeerd of geplunderd: een bot van een voorpoot (ellepijp) uit de buurt van Glen Innes, New South Wales werd gevonden met diepe, lemmetachtige tandafdrukken die overeenkomen met die van Thylacoleo (wiens tanden ook op de vindplaats werden gevonden).

Beschrijving van de fossielen

De oudste fossielen van het geslacht Diprotodon komen uit laat-Plioceen afzettingen bij Lake Kanunka, Zuid-Australië en Fisherman’s Cliff, New South Wales. Diprotodon optatum is bekend uit het Pleistoceen en is uitgestorven rond 25.000 jaar geleden. Er zijn complete schedels en skeletten gevonden, alsmede haar- en voetafdrukken. Er is ook een sporenpad bewaard gebleven bij het Callabonna-meer.

Het meest complete exemplaar is het skelet van een zeer groot individu, gevonden bij Tambar Springs in NSW en opgegraven door paleontologen van het Australisch Museum. Het maakt nu deel uit van de fossielencollectie van het Australisch Museum en is te bezichtigen in het Coonabarabran Bezoekerscentrum in centraal New South Wales. In één rib zit een klein vierkant gaatje, waarvan men vermoedt dat het door een speer is gemaakt toen het bot nog vers was. Dit is een van de weinige bewijzen dat de mens op Diprotodon gejaagd kan hebben.

Evolutionaire relaties

Diprotodontiden duiken voor het eerst op in het late Oligoceen, ongeveer 25 miljoen jaar geleden. Deze vroege diprotodontiden stamden waarschijnlijk af van laat Oligoceen tot vroeg Mioceen wynyardiiden (kleine buideldieren met een gebit dat het midden houdt tussen dat van buidelratten en diprotodontiden) en hadden ongeveer de grootte van schapen.

De subfamilie Diprotodontinae, met inbegrip van Diprotodon optatum, is een Plioceen-Pleistocene groep. Diprotodon is mogelijk geëvolueerd uit de Pliocene diprotodontine Euryzygoma tijdens het late Plioceen. Uit een recente studie op basis van het gebit is gebleken dat er slechts één variabele soort Diprotodon bestaat, Diprotodon optatum (Price 2008).

De precieze redenen voor het uitsterven van Diprotodon blijven onduidelijk. De Diprotodon lijkt meer dan 20.000 jaar naast de Aboriginals te hebben geleefd, dus het ‘blitzkrieg’-model (uitsterven bij de komst van de mens) gaat niet op voor de Diprotodon. Menselijke activiteit kan een effect hebben gehad, hetzij door verandering van habitat (“firestick farming”) of misschien via een langzame afname van de aantallen door de selectieve jacht op jonge dieren. De Aboriginals beschikten niet over wapens voor groot wild en hebben zich waarschijnlijk niet gericht op volwassen Diprotodon. Klimaatverandering kan ook een belangrijke factor zijn geweest. Tijdens het Pleistoceen kende Australië droogteperiodes die veel erger waren dan vandaag, en een groot deel van het Australische binnenland was onvruchtbaar, onherbergzaam en waterloos.

• Brook, B. W. and Johnson, C. N. 2006. Selective hunting of juveniles as a cause of the imperceptible overkill of the Australian Pleistocene megafauna. Alcheringa 31, 39-48.
• Murray, P. F., 1984. Extinctions downunder: A bestiary of extinct Australian Late Pleistocene monotremes and marsupials. Pp. 600-628 in Martin, P. S. and Klein, R. G. (eds) Quaternary Extinctions. The University of Arizona Press, Tucson.
• Murray, P. F. 1991. Hoofdstuk 24: De Pleistocene megafauna van Australië. Pp. 1071-1164 in Vickers-Rich, P., Monaghan, J. M., Baird, R. F. and Rich, T. H. (eds) Vertebrate Palaeontology of Australasia. Pioneer Design Studio, Melbourne.
• Owen, R., 1838. Fossiele resten uit Wellington Valley, Australië. Marsupialia. Pp. 359-369. Appendix bij Mitchell, T. L. Three Expeditions into the Interior of Eastern Australia, with Descriptions of the Recent Explored Region of Australia Felix, and of the Present Colony of New South Wales. 2 Vols., T. and W. Boone, London.
• Price, G. 2008. Taxonomy and palaeobiology of the largest-ever marsupial Diprotodon Owen, 1838 (Diprotodontidae, Marsupialia). Zoological Journal of the Linnean Society 153, 369-397.
• Runnegar, B. 1983. A Diprotodon ulna chewed by the marsupial lion, Thylacoleo carnifex. Alcheringa 7, 23-26.
• Wroe, S., Crowther, M., Dortch, J, and Chong, J. 2003. The size of the largest marsupial and why it matters. Proceedings of the Royal Society of London B (Supplement), online edition.

Verder lezen

• Long, J. A. et al. 2002. Prehistorische zoogdieren van Australië en Nieuw-Guinea: Hundred Million Years of Evolution. Johns Hopkins University Press, Baltimore, 240 pp.
• Rich, T. H. V. 1983. Het grootste buideldier. Pp. 62-63 in Prehistoric Animals of Australia (onder redactie van S. Quirk en M. Archer en geïllustreerd door P. Schouten). Australisch Museum, Sydney.