De impact van een verstrikt gezin

Dus wat bedoel ik met een verstrikt/onontwikkeld zelf-schema?

Om dit uit te leggen ga ik het eerst een beetje hebben over de behoefte aan autonomie. Ik weet zeker dat het niet als een verrassing komt om te begrijpen dat we allemaal behoeften hebben om te overleven en te gedijen – denk maar aan voedsel en water! We hebben ook psychologische/emotionele behoeften en schematherapeuten hechten daar bijzonder veel belang aan omdat men denkt dat de frustratie ervan leidt tot schema’s. Als we opgroeien in verstrengelde gezinnen zijn de twee behoeften die vaak worden onderdrukt afstemming en autonomie en vandaag zal ik me richten op de laatste.

Autonomie is het recht om onze eigen keuzes te maken, om te individualiseren en ons eigen levenspad te vinden los van dat van onze ouders/familie. Deze behoefte ontwikkelt zich tijdens onze kindertijd en adolescentie en wanneer we de juiste hoeveelheden autonomie krijgen, kunnen we een gezond, onafhankelijk zelf ontwikkelen dat nog wel verbonden is, maar niet verstrikt. Wanneer niet aan onze behoefte aan autonomie wordt voldaan, kunnen we het gevoel krijgen dat het niet OK is om ons los te maken van onze familie en kunnen we op z’n minst moeite hebben om onszelf echt te leren kennen (het onontwikkelde zelf als onderdeel van het enmeshment schema) en op z’n slechtst kunnen we het gevoel krijgen dat we een inauthentiek leven leiden. Voorbeelden van autonomie die in de kiem wordt gesmoord zijn: als we 15 zijn en een ouder ons schuldig laat voelen omdat we in het weekend met vrienden op stap willen; als we 25 zijn en besluiten een baan aan te nemen waarvoor we naar het buitenland moeten verhuizen en dan te horen krijgen dat we egoïstisch zijn; en als we op 40-jarige leeftijd besluiten onze familie te vertellen dat we vegetariër zijn geworden en dan door hen worden bespot. Families die elkaars autonomie niet respecteren kunnen het ook moeilijk hebben om grenzen te respecteren en kunnen moeite hebben om het recht op een privé-leven te begrijpen – verstrengelde families delen vaak te veel en geven te veel prijs.

Het kan een echte uitdaging zijn om ons van onze familie af te scheiden en onze eigen autonomie te respecteren, niet in het minst omdat in de maatschappij en de cultuur in het algemeen wordt verwacht dat we onze ouders eren en het primaat van onze familie van herkomst boven alles bewaren. Maar wat als wij, net als Harry en Megan, meer geïndividualiseerd willen worden. Wat als we ons anders willen gedragen dan onze ouders of de maatschappij van ons verlangt? De kosten hiervan kunnen hoog zijn, voor sommigen kan het zelfs het risico inhouden dat ze worden verstoten, zoals toen een cliënt van mij vele jaren geleden zijn familie vertelde dat hij homoseksueel was of een andere cliënt besloot dat ze geen kinderen wilde. Onszelf laten gelden in een andere richting dan de mensen om ons heen vereist moed en dapperheid die zowel angstaanjagend als bevrijdend kunnen zijn.

Gemeenschappelijke rollen in verstrengelde gezinnen

De meeste gezinnen hebben bepaalde rollen binnen zich, maar er zijn vier gemeenschappelijke rollen die voorkomen binnen verstrengelde gezinnen. Ten eerste is er de rol van Trofee, waarbij kinderen worden klaargestoomd om voor hun ouders op een bepaalde manier te worden, ongeacht of ze dat zelf wilden worden – bijvoorbeeld de zoon die dokter wordt omdat dat de droom van zijn vader was, maar eigenlijk kunstenaar had willen worden. Wij weten natuurlijk niet zeker hoe koninklijke kinderen worden opgevoed, maar je kunt je voorstellen dat er een zekere mate van voorbereiding is om hen voor te bereiden op een rol die hun is toebedeeld en waarvoor zij niet hebben gekozen. De tweede rol in verstrengelde gezinnen is die van discipel, waarbij de ouder doet alsof hij het het beste weet en zijn kind vertelt wat het echt denkt en voelt, bijvoorbeeld dat je niet echt gitaar wilt spelen – je zult veel liever viool spelen. Ten derde is er de surrogaatrol, waarbij het kind de rol speelt van partner, vriend of ouder van de ouder – bijvoorbeeld wanneer de ouder aan zijn jonge tienerkind vertelt hoe ongelukkig hij is in zijn huwelijk. Deze drie rollen kunnen psychologisch schadelijk zijn, maar voor de buitenstaander lijken de ouders misschien liefdevol en toegewijd. Hun liefde is echter meestal verpakt in een onbewuste zet om hun eigen onvervulde behoeften te bevredigen, wat heel moeilijk te herkennen kan zijn en kan bijdragen tot de psychologische verwarring. Cliënten met wie ik heb gewerkt en die in deze kindertijdrollen zijn geplaatst, zijn zich hier meestal niet van bewust geweest of hebben zich niet bewust geweest van de impact die dit op hen heeft gehad, totdat we dit samen hebben onderzocht. Tenslotte is er de rol van zondebok. Het kind dat niet meegaat in de verstrengeling krijgt deze rol vaak toebedeeld, omdat hij wordt afgeschilderd als ‘het probleem’ in plaats van dat het systeem zelf op een bepaald niveau disfunctioneel is. Deze rol kan bijzonder giftig zijn door de kritiek en de schuld die eraan verbonden zijn en kan leiden tot schema’s zoals gebrekkigheid/schaamte en mislukking. Het zal interessant zijn om te zien hoeveel de hertog en hertogin van Sussex door de media tot zondebok worden gemaakt voor hun beslissing om zich los te maken van de rollen die zij geacht werden te spelen.

De ervaring van het hebben van een verstrikt/onontwikkeld zelfschema kan een gevoel van zelf omvatten dat hol of broos aanvoelt, zich verloren voelen en zonder richting, verwarde grenzen in relaties, een overdreven gevoel van verantwoordelijkheid en relaties die meer breekbaar dan leuk aanvoelen. We kunnen ook leven met de zwaarte van verplichting en plicht tegenover familie. Natuurlijk is een zeker gevoel van verplichting aan degenen van wie we houden heel gezond, maar als we dit schema hebben, kunnen we dit op steroïden voelen! Ik wou dat er meer over dit onderwerp geschreven was, maar als je denkt dat je misschien bent opgegroeid in een verstrengelde familie en je individualiteit voelt alsof ze onderdrukt is, zou je het werk van de familietherapeut Salvador Minuchin kunnen bekijken, die het idee van verstrengeling voor het eerst introduceerde binnen de gezinstherapie in de jaren ’70, evenals het boek ‘The Emotional Incest Syndrome’ van Dr Patricia Love. Het vaststellen van een eigen identiteit los van die van de verstrengelde familie kan echter beangstigend en moeilijk zijn en voor sommigen kan de steun van een afgestemde therapeut om te helpen de familiedynamiek (zowel vroeger als nu) te begrijpen en steun bij het individueren (en hopelijk verbonden blijven) met familieleden van onschatbare waarde zijn.