De drukpers van Gutenberg
Encyclopædia Britannica, Inc.Bekijk alle video’s bij dit artikel
Documenten uit die tijd, waaronder die met betrekking tot een rechtszaak uit 1439 in verband met Gutenbergs activiteiten in Strassburg, laten er nauwelijks twijfel over bestaan dat de drukpers al sinds het begin van de boekdrukkunst werd gebruikt.
De drukpers was eerst misschien niet meer dan een eenvoudige aanpassing van de bindpers, met een vast, vlak ondervlak (het bed) en een beweegbaar, vlak bovenvlak (de drukplaat), verticaal bewogen door middel van een kleine stang aan een wormschroef. De samengestelde drukvorm werd, na door ligaturen te zijn vergrendeld of vastgeschroefd in een recht metalen frame (de vorm), van inkt voorzien, bedekt met een te bedrukken vel papier, en vervolgens werd het geheel geperst in de bankschroef die door de twee oppervlakken werd gevormd.
Dit procédé was superieur aan de penseeltechniek die in Europa en China bij de houtblokdruk werd gebruikt, omdat het mogelijk was een scherpe afdruk te verkrijgen en beide zijden van een vel te bedrukken. Toch waren er tekortkomingen: het was moeilijk om het lederen inktkussen tussen de drukplaat en de vorm te krijgen; en omdat er meerdere omwentelingen van de schroef nodig waren om de vereiste druk uit te oefenen, moest de staaf meerdere malen worden verwijderd en teruggeplaatst om de drukplaat voldoende omhoog te brengen om het vel papier erin te leggen.
In het algemeen wordt aangenomen dat de drukpers al heel vroeg, waarschijnlijk vóór 1470, zijn belangrijkste functionele kenmerken kreeg. De eerste daarvan was wellicht het beweegbare bed, op lopers of op een schuifmechanisme, waarmee de vorm kon worden teruggetrokken en geïnkt nadat elk vel was gedrukt.
Daarna werd de enkele schroefdraad van de wormschroef vervangen door drie of vier parallelle draden met een sterk hellende spoed, zodat de drukplaat kon worden opgeheven door een lichte beweging van de stang. Dit resulteerde in een vermindering van de druk die door de drukplaat werd uitgeoefend, hetgeen werd gecorrigeerd door het drukproces te onderbreken, zodat de vorm door het beweegbare bed onder de pers werd geduwd, zodat eerst de ene helft en dan de andere helft van de vorm werd gebruikt. Dit was het principe van het drukken “in twee bochten”, dat drie eeuwen lang in gebruik zou blijven.
Leave a Reply