Ciguatoxine

Ben Valsler

Deze week bekijkt Enna Guadalupe de keuken van de Filippijnen om de meest voorkomende oorzaak van voedselvergiftiging op zee te vinden.

Enna Guadalupe

De Filippijnen bruisen van de mensen, cultuur en lekker eten – het is een land om te zien. Een bezoek een paar jaar geleden bracht jeugdherinneringen terug aan markten en straatverkopers met delicatessen als adobo, gebakken rijst, en in het centrum van het Pinoy dieet – zeevruchten. Helaas had ik de pech geboren te zijn met een afkeer van zeevruchten, dus keek ik vol afgunst toe hoe vrienden en familie zich tegoed deden aan een keur aan visachtige en exotische gerechten.

Vissen is een manier van leven op de Filippijnen. Met 7.641 eilanden is het een van ’s werelds grootste archipels, met naar schatting 36.000 km kustlijn en een eilandbevolking van meer dan 93 miljoen. Elk jaar produceren de Filipijnen alleen al 1,5 miljoen ton aquacultuurproducten, waarmee het een van de grootste visindustrieën ter wereld is. Het land maakt deel uit van de koraaldriehoek die enkele van de meest productieve en diverse visgronden ter wereld bevat – een maritiem toevluchtsoord.

Door de recente toename van het toerisme op de eilanden in de Stille Oceaan, is de vraag naar zeevruchten sterk gestegen, en als je er eenmaal van geproefd hebt, zul je begrijpen waarom (of zo is mij verteld). Maar dit kan natuurlijk een prijs hebben. In 2010 werden in de centrale provincie Iloilo 22 gevallen van voedselvergiftiging gemeld in de Westelijke Visayas van de Filipijnen, het gebied dat de zuidelijke kusten van het eiland Panay beslaat. Na het eten van rode snapper als avondmaaltijd, kregen de ongelukkige eters last van misselijkheid, braken, jeuk en temperatuursveranderingen (waarbij koude voorwerpen als pijnlijk warm werden ervaren, en vice versa). Nadat de patiënten met spoed naar het ziekenhuis in de hoofdstad Manilla waren gebracht, werden monsters van de vis geanalyseerd. Uit tests bleek de aanwezigheid van ciguatoxine, dat ook verantwoordelijk was voor de massale vergiftiging van dorpsbewoners van Iloilan in 2006.

Ciguatera visvergiftiging wordt veroorzaakt door de consumptie van koraalrifvis of vleesetende vis die besmet is met ciguatoxine. Dit toxine wordt geproduceerd door dinoflageillaten, met name Gambierdiscus toxicus, een microscopisch kleine alg die veel voorkomt in tropische en subtropische klimaten. De algen zijn onschadelijk voor vissen, en het gif kan zich concentreren naarmate men hoger in de voedselketen komt, waarbij carnivore vissen een veel hogere dosis binnenkrijgen. Het eten van elke rifvis kan een ciguatera vergiftiging veroorzaken, maar barracuda, tandbaars, rode snapper, murene en zeebaars zijn de meest voorkomende. Ciguatoxine is smaakloos, reukloos en kan niet worden vernietigd door koken, dus het is bijna onmogelijk om te zeggen of vis besmet is en vereist uitgebreide laboratoriumtests om het te bevestigen.

Mensen die door ciguatoxine zijn getroffen, vertonen gastro-intestinale, neurologische en cardiale symptomen, die kunnen beginnen van 30 minuten tot 24 uur na consumptie. De meeste symptomen houden een paar dagen aan, maar neurologische effecten kunnen jaren aanhouden en leiden tot langdurige invaliditeit. De meeste mensen herstellen na verloop van tijd, maar de symptomen kunnen worden uitgelokt door de inname van bepaalde voedingsmiddelen en dranken, zoals alcohol, cafeïne, noten en vis. Op dit moment zijn er geen betrouwbare behandelingen voor ciguatera, maar er zijn aanwijzingen dat behandeling van patiënten met het diureticum mannitol kan helpen om de duur en de ernst van de symptomen te verminderen.

Schattingen voor het jaarlijkse aantal gevallen variëren enorm – van 10.000 tot 500.000 mensen die elk jaar een ciguatera-vergiftiging oplopen. Daarmee is het de meest voorkomende vorm van voedselvergiftiging in zee, hoewel ciguatera-vergiftiging vaak ondergediagnosticeerd en ondergerapporteerd wordt, met slechts 2 tot 10% van de gevallen die aan de gezondheidsautoriteiten worden gemeld. De afgelopen jaren heeft het gif zich wereldwijd verspreid door de toename van de handel in zeevruchten, de wereldwijde consumptie van zeevruchten en het internationale toerisme.

De stijging van de temperatuur van de zee als gevolg van de klimaatverandering heeft ook geleid tot een toename van het aantal gevallen van ciguateravergiftiging over de hele wereld. In een interview met NBC News zei Donald M. Anderson, directeur van het Coastal Ocean Institute van het Woods Hole Oceanographic Institution in Massachusetts: “We hebben een veel groter probleem met toxines van algen in zeevruchten dan 20 of 30 jaar geleden. We hebben meer toxines, meer soorten algen die de toxines produceren en meer getroffen gebieden over de hele wereld.’

Nadat de visindustrie blijft groeien, waarschuwen deskundigen consumenten om voorzichtig te zijn met de vis die ze consumeren. Sommigen adviseren om de inwendige organen van vis niet te eten, omdat deze hogere doses van de giftige stoffen bevatten, terwijl anderen suggereren om zeevruchten helemaal te vermijden. Maar met de aquacultuur die in 2018 een waarde vertegenwoordigde van 180,2 miljard dollar (154,8 miljard euro), met een verwachte stijging tot 224,2 miljard dollar in 2022 – is dit misschien gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Ik heb er nooit over nagedacht om dankbaar te zijn voor een voedselallergie … maar misschien is het in dit geval gewoon een zegen in vermomming.

Ben Valsler

Dat was Enna Guadalupe met ciguatoxine.

Deze tijd van het jaar is altijd spannend voor wetenschapsjournalisten, als we de herfst ingaan en de winnaars van de Nobelprijzen bekend worden gemaakt. Volgende week kijk ik naar hypoxia-inducible factor – een eiwitcomplex dat betrokken is bij de reactie van het leven op lage zuurstofniveaus. Het was de sleutel tot de prijs voor fysiologie of geneeskunde die dit jaar werd toegekend aan William G. Kaelin Jr, Peter Ratcliffe en Gregg Semenza “voor hun ontdekkingen over hoe cellen de beschikbaarheid van zuurstof waarnemen en zich daaraan aanpassen”.

Tot die tijd kunt u contact opnemen als u wilt weten over welke verbindingen het gaat – e-mail [email protected] of tweet @chemistryworld. Ik ben Ben Valsler, bedankt voor uw komst.