Bashkirs

Profiel

Volgens de nationale volkstelling van 2010 zijn er 112.924 Bashkirs in de Russische Federatie. Historisch gezien stamt het Basjkir-volk af van zowel Fins-Oegrische als Turkse stammen. De meerderheid van de Basjkirs woont in Basjkortostan en er zijn ook aanzienlijke aantallen Basjkirs in de oblasten Tsjeljabinsk en Orenburg. De Basjkir taal maakt deel uit van de Turkse tak van de Oeral-Altaïsche taalfamilie. De Tataarse en de Basjkir volkeren zijn nauw verwant, hun talen lijken op elkaar, maar de betrekkingen tussen hen zijn vaak gespannen geweest.

Historische context

Met de val van Kazan in de zestiende eeuw kwamen ook de Basjkirs onder Russische controle. Net als de Tataren waren ook de Basjkirs betrokken bij opstanden tegen de Russische overheersing.

Tijdens de Russische Revolutie was er onder de Basjkirs een sterke, door moslims geleide nationalistische beweging. Op 23 maart 1918 werd een Tataars-Bashkir SSR uitgeroepen, maar de Basjkirs drongen aan op een eigen republiek. De Basjkir ASSR werd op 23 maart 1919 opgericht. Tijdens de Sovjetperiode werd Basjkortostan (het toenmalige Basjkirië) geïndustrialiseerd, maar bleef het nauw door Moskou bestuurd. Aan het eind van de jaren tachtig ontstond uit vrees voor assimilatie door Tataren – tot een derde van de Basjkirs spreekt Tataars als moedertaal – een nationale beweging van Basjkirs, die in 1988 werd opgericht. Het eerste congres van de hele unie van het Basjkirische volk werd in december 1989 bijeengeroepen. De politiek in de regio werd echter eerder bepaald door algemene politieke en economische kwesties dan door etno-nationalisme. De Basjkirische autoriteiten riepen op 11 oktober 1990 de soevereiniteit uit en veranderden op 25 februari 1992 de naam van het gerussificeerde Basjkirië in Basjkortostan.

De spanning over de kwestie van de numerieke dominantie van de Tataren bleef de eisen van de Basjkirs beïnvloeden. Een aanzienlijk aantal Basjkirs bleef buiten de grenzen van Basjkortostan en de Basjkirs vormden slechts de derde grootste groep in de republiek. In juni 1992 eiste de Tataarse Nationale Beweging van Basjkortostan dat de Tataarse taal een officiële status zou krijgen, net als het Basjkir en het Russisch. De grondwet van Basjkortostan bevatte echter niet het recht om Tataars te spreken en te gebruiken, hoewel er in Basjkortostan Tataarstalige scholen zijn. Uit vrees voor de groeiende anti-Tataarse gevoelens onder de Basjkortirs gingen stemmen op om de Tataarse gebieden af te scheiden indien Basjkortostan onafhankelijk zou worden. In december 1993 nam het parlement van de republiek een grondwet aan die verklaarde dat de republiek een “soevereine staat” was en dat al haar natuurlijke rijkdommen eigendom waren van het multi-etnische volk van Basjkortostan. Basjkortostan ondertekende het Unieverdrag en onderhandelde in augustus 1994 over een bilateraal verdrag met Moskou dat de republiek nog meer bevoegdheden gaf dan Tatarstan in zijn overeenkomst had gekregen.

Huidige kwesties

De spanningen tussen Basjkirs en Tataren zijn in de periode na de Sovjet-Unie een terugkerend onderwerp geweest, waarbij elke groep beweerde dat haar leden in de republiek van de ander werden gediscrimineerd. Tataarse academici betwistten de toename van het aantal etnische Basjkirs en de afname van het aantal Tataren volgens de volkstellingen in Basjkortostan, terwijl activisten van Basjkortostan de Tataren ervan beschuldigden dat zij probeerden Basjkortostan “over te nemen”. Ook de debatten over de status van de Tataarse taal in Basjkortostan laaiden weer op: Tataarse activisten eisten dat de Tataarse taal in de republiek een officiële status zou krijgen naast het Russisch en het Basjkir. Tataarse activisten dreigden met het idee om Basjkortostan te verenigen met de oblast Tsjeljabinsk of een andere federale entiteit als hun eisen niet werden ingewilligd.

Het politieke klimaat in Basjkortostan is de laatste jaren aanzienlijk veranderd. Basjkir- en moslimactivisten meldden dat zij onder voortdurende druk staan sinds de benoeming van Rustem Khamitov tot hoofd van de Republiek Basjkortostan. Nadat Khamitov te kennen had gegeven dat hij de verplichting om een Bashkir-taal op scholen te onderwijzen wilde opheffen, diende een Bashkir-activist in september 2012 een civiele vordering in tegen de president, wegens vermeende schending van de grondwet van de republiek Bashkortostan. Volgens de Bashkir Human Rights Movement werd zij vervolgens opgeroepen voor de onderzoekscommissie van de Republiek Bashkortostan.

Updated December 2020