Atlantropa: Herman Sörgels visie op een nieuw continent

Stelt u zich een wereld voor met futuristische steden en hernieuwbare energie in overvloed. Een beschaafde wereld waar armoede en oorlog tot het verleden behoren. Stel je een wereld voor waar welvaart, harmonie en vrede een gezonde omgeving creëren voor alle schepselen op de planeet. Dat is de visie van Atlantropa; de levenslange droom van de architect Herman Sörgel uit München.

De droom van Atlantropa

Herman Sörgel wilde het aanzicht van de planeet veranderen door Europa en Afrika samen te brengen. Zijn plannen en futuristische ideeën wisten het internationale publiek decennia lang te boeien. Sörgels plannen betroffen de bouw van een dam over de kosten van de Straat van Gibraltar. Dit gigantische bouwwerk zou de Middellandse Zee scheiden van de Atlantische Oceaan. Zonder de verbinding met de Atlantische Oceaan zou het waterpeil van de Middellandse Zee kunnen worden verlaagd.

Volgens de visie van Herman Sörgel zou meer dan een half miljoen vierkante kilometer nieuw land uit de zee worden teruggewonnen. Bovendien was hij van plan alle rivieren die in de Middellandse Zee uitmonden af te sluiten, ook met dammen. Daarmee zou het energieprobleem van Europa en Afrika voorgoed zijn opgelost. Het water in de dammen zou 110.000 Megawatt aan schone elektriciteit opwekken. Bovendien zou dit een ongelooflijk positief effect hebben op het milieu.

Europa en Afrika zouden één nieuw continent worden: Atlantropa.

Herman Sörgel stelt zich voor dat hij met futuristische elektrische auto’s over de Middellandse Zee rijdt op een brug die Sicilië met Afrika verbindt. Zonder water zouden de oude havensteden landinwaarts komen te liggen, en nieuwe efficiënte steden zouden worden gebouwd langs de nieuw gecreëerde kustlijn.

Het Atlantropa-project zou de 21 buurlanden rond de Middellandse Zee verenigen. Het enorme droomproject zou 150 jaar in beslag nemen, volgens berekeningen van Herman Sörgel. Dit zou ook betekenen 150 jaar werk voor verschillende generaties mensen.

De utopische ideeën van Herman Sörgel voor de maatschappij van de toekomst beloofden oplossingen voor alle grote problemen van zijn tijd. Atlantropa zou een continent van vrede moeten worden met leefruimte en hernieuwbare energie in overvloed. Het waren de jaren twintig. De wereld was er niet klaar voor. Bijna 10 decennia later, is de wereld er vandaag klaar voor?

Herman Sörgel: De man, de visionair, de dromer

Herman Sörgel was een baanbrekende Duitse architect uit Beieren. Hij werd geboren in een familie van architecten op 2 april 1885. Sörgel promootte tot aan zijn tragische dood in 1952 actief zijn ideeën over de bouw van een gigantisch bouwproject, een nieuw continent genaamd Atlantropa, door de bouw van enorme hydro-elektrische dammen.

Hij bezat slimme en futuristische ideeën die zijn tijd ver vooruit waren. Toen hij zijn Atlantropa-project bedacht, ook bekend als Panropa, was zijn idee om de wereld een radicale oplossing te bieden voor de economische en politieke onrust die Europa in het begin van de 20e eeuw teisterde. Herman Sörgel geloofde dat door dammen te bouwen in de Straat van Gibraltar, de Dardanellen en de Congo-rivier tussen Sicilië en Tunesië het mogelijk zou zijn voldoende hydro-elektrische energie op te wekken voor heel Europa en Afrika.

Een van de interessantste concepten van Herman Sörgels idee was dat het nieuw gevormde onafhankelijke lichaam de bevoegdheid zou hebben om energie stop te zetten aan elk land dat een bedreiging vormde voor de vrede op het continent of in de wereld.

Herman Sörgel stierf op 67-jarige leeftijd, kort nadat hij was aangereden door een auto terwijl hij op de fiets zat op weg naar een lezing aan een Duitse universiteit in München. Volgens destijds verzamelde gegevens gebeurde het ongeluk op een weg “zo recht als een dobbelsteen”, wat doet vermoeden dat hij vermoord zou kunnen zijn. De bestuurder van de auto is nooit gevonden.

De visie: Atlantropa’s hydro-elektrische stuwdam om heel Europa van schone energie te voorzien

In de jaren twintig van de vorige eeuw riep het idee van Herman Sörgel op tot de bouw van drie stuwdammen die het niveau van de Middellandse Zee zouden verlagen. Hierdoor zou voldoende hydro-elektrische energie kunnen worden opgewekt om heel Europa van energie te voorzien. Het idee om in de jaren twintig op een dergelijke schaal schone energie te leveren was niet erg gangbaar en werd daarom in twijfel getrokken.

De uitdaging: wat zou er nodig zijn om Atlantropa te bouwen?

De Middellandse Zee is van nature verdampend. Er verdampt meer water uit de zee dan er via rivieren en beken in stroomt. Zout water stroomt de zee in vanuit de Straat van Gibraltar. Door de waterstromen te blokkeren zou het mogelijk zijn de rest van de Middellandse Zee droog te leggen.

Door twee dammen te bouwen: een in de Straat van Gibraltar en een tweede tussen Sicilië en Tunesië, waardoor de Middellandse Zee in twee afzonderlijke helften wordt verdeeld. Een derde dam zou worden gebouwd om de doorvoer van water uit de Zwarte Zee te blokkeren.

Het plan was om het waterpeil aan de westkant met 100 meter en aan de oostkant met 200 meter te verlagen, waardoor een vijfde deel van de Middellandse Zee zou worden drooggelegd. Hierdoor zou 576.000 Km2 nieuw land zijn ontstaan.

De hydro-elektrische stuwdam zou hebben gezorgd voor een grote waterkracht voor geheel Europa. Het project zou naar schatting 100 jaar hebben geduurd.

Herman Sörgels idee om de zeespiegel te verlagen zou de droge landgebieden rond de Middellandse Zee vergroten en over land toegang tot Afrika verschaffen. De bouw van een dam in de Congo-rivier zou het bekken rond het Tsjaadmeer weer vullen en vers water opleveren voor de irrigatie van de Sahara. Het zou ook scheepvaarttoegang tot het Afrikaanse binnenland verschaffen.

De enorme hoeveelheden hydro-elektrische energie die de dammen zouden opwekken, zouden in die tijd 50% van de Europese energiebehoefte kunnen dekken. Misschien maakte Sörgel een fout door het idee te bedenken zonder rekening te houden met hoe andere landen op de verandering zouden reageren.

Zo zou bijvoorbeeld de landmassa van de Levant met 50 procent toenemen door de daling van het waterpeil. Sörgel zou ook door meerdere landen in het Midden-Oosten moeten rijden om in Afrika te komen, waar de meeste grote veranderingen zouden plaatsvinden.

Het Atlantropa Instituut

Herman Sörgels utopische doel was om alle grote problemen van de Europese beschaving op te lossen door de schepping van een nieuw continent. Sörgel was ervan overtuigd dat Europa, om te kunnen blijven concurreren met de rest van de wereld, zelfvoorzienend moest worden. Dit betekende het bezit van gebieden in alle klimaatzones – vandaar dat de unie met Afrika noodzakelijk was.

Ondanks dat generaties tijdens en na Herman Sörgel’s er enthousiast over waren, heeft het project nooit veel steun gekregen. Enerzijds vanwege de fantastische schaal en het eurocentrische expansionisme. Anderzijds werd het plan onder Hitlers naziregime belachelijk gemaakt, omdat het indruiste tegen het idee van een Euraziatisch Duits Rijk.

De Italianen hebben de potentiële voordelen nooit begrepen en hebben het idee nooit gesteund, omdat hun steden zo afhankelijk waren van de kustlijnen, ook al had Sörgel een plan voor steden als Venetië en Genua. Na de Tweede Wereldoorlog overwogen sommigen het idee opnieuw, toen de Westerse Geallieerden nauwere banden met Afrika wilden scheppen en het communisme wilden bestrijden.

De uitvinding van kernenergie, de kosten van de wederopbouw en het einde van het kolonialisme maakten Atlantropa echter technologisch onnodig en politiek onhaalbaar. Ondanks alles bleef het Atlantropa Instituut, ooit opgericht door Herman Sörgel, bestaan tot in de jaren zestig.

Herman Sörgels voorstel voor een nieuw continent werd kort genoemd in de tweede serie van The Man in the High Castle.

Misschien, in een verre toekomst, met opkomende technologieën die lange ingenieursprojecten aanzienlijk korter maken, gelooft iemand dat de wereld klaar is om het Atlantropa-idee van Herman Sörgel nog eens te bekijken.