Anthrachinonen

Anthrachinonen zijn de belangrijkste actieve bestanddelen in kruiden die vaak worden gebruikt om constipatie te verlichten. Zij hebben een irriterend of stimulerend laxerend effect op de dikke darm. Ze vormen de grootste groep naftachinonen, en zijn vaak rood of paars van pigment. Ze zijn wijdverspreid in planten, vooral in de families Fabaceae, Liliaceae, Polygonaceae en Rhamnaceae.

Anthrachinon Structuur

Anthrachinonen worden algemeen als glycosiden in de levende plant aangetroffen, en verschillende groepen worden onderscheiden op basis van de oxidatiegraad van de kern en of één of twee unites de kern van het molecuul vormen. De anthrones en minder zuurstofrijk dan de anthraquinones en de dianthrones worden gevormd uit twee anthroneenheden. Studies met dianthronglycosiden zoals sennosiden A en B suggereren dat de meeste van deze verbindingen het bovenste deel van het maagdarmkanaal passeren zonder enige verandering, maar dat ze vervolgens in de dikke darm worden gemetaboliseerd door de natuurlijke flora (voornamelijk bacteriën) van het maagdarmkanaal. Opmerking: voor een maximaal effect is een gezonde bacteriële flora nodig!

Anthrachinonrijke kruiden zijn het meest geïndiceerd bij slappe of atonische constipatie, die wordt gekenmerkt door een verlies van darmtonus en dus een geringe frequentie van stoelgang. Het wordt gewoonlijk veroorzaakt door een gebrek aan lichaamsbeweging, langdurige beste rust of habitueel gebruik van laxeermiddelen, en komt vaker voor bij oudere bevolkingsgroepen.

Pharmacologie (Hoe ze werken)

Anthrachinonen werken direct in op het darmslijmvlies en beïnvloeden verschillende farmacologische doelen, en hun laxerende werking is grotendeels te wijten aan een verhoogde peristaltiek van de dikke darm, waardoor de transittijd wordt verkort en bijgevolg de reabsorptie van water uit de dikke darm waardoor de ontlasting vloeibaarder wordt en de stoelgang wordt vergemakkelijkt. Bovendien verhoogt de stimulering van de actieve chloride-afscheiding in de darm de osmose, wat resulteert in een verhoogde uitscheiding van water. Over het geheel genomen resulteert dit in een toename van het ontlastingsvolume en van de druk in de dunne darm.

De werking is sterk dosisafhankelijk. In lagere doses hebben antrachinonen een milder tonisch laxerend effect. In grotere doses zullen zij een krachtiger stimulerend tot cathartisch effect hebben.

Samengevat zijn hun voornaamste farmacologische werkingen als volgt:

1. Stimulatie van actief transport van chloride in het darmlumen → osmotische trek in de darm → ophoping van vocht in de darm
2. Remming van Na-K ATP-ase activiteit van de enterocyten → remming van water, natrium en chloride reabsorptie, en een verhoging van de enterische secretie van kalium
3. Stimulatie van lokale, ontstekingsbevorderende prostaglandinen → verhoogde kracht en snelheid van peristaltiek

Zorgen over toxiciteit & Contra-indicaties

In hoge doses zijn antrachinon-rijke kruiden irriterend voor het maag-darmkanaal, waardoor toxiciteitssymptomen kunnen optreden zoals misselijkheid, braken, bloederige diarree, dermatitis, duizeligheid, acute buikpijn & krampen, en in ernstige gevallen, nierbeschadiging. In het algemeen gelden de volgende belangrijke overwegingen bij het gebruik:

• Voorzichtig gebruiken bij prikkelbare darm, darmobstructies, spastisch colon, acute darmontsteking, buikpijn van onbekende oorsprong, kinderen <12 jaar
• Een onschadelijke roodachtige verkleuring van urine en ontlasting kan optreden
• Alleen voor korte termijn gebruiken. Gebruik > 10 dagen verergert atoniciteit van de dikke darm en kan leiden tot afhankelijkheid van laxeermiddelen voor het optreden van een stoelgang
• Voortdurend gebruik of misbruik kan leiden tot elektrolytische onevenwichtigheden (met name hypokaliëmie), dehydratatie, en spier- en nierschade
• Dramatische daling van de transittijd kan de absorptie van medicijnen verstoren
• Kan reflexcontracties in de baarmoeder uitlokken bij inname tijdens de zwangerschap, wat kan leiden tot een miskraam
• Moet worden vermeden bij mensen met jicht of aanleg voor nierstenen

Dosering op lange termijn kan bovendien leiden tot:

• Peroxidatie van lipiden in het darmslijmvlies → lipo-fuscineresten en bruinachtige pigmentatie, melanose genaamd, die een risicofactor kan zijn darmkanker

Kruidenvoorbeelden:

• Aloe barbadensis (Aloe)
• Cassia sp. (Senna)
• Rheum palmatum (Turkse rabarber)
• Rhamnus frangula/purshiana (Cascara sagrada)
• Rumex crispus (Gele dok)

Noot: Van de laxeermiddelen die antrachinon bevatten, behoren de zachtst werkende verbindingen tot Yellow Dock (Rumex crispus) en Rabarber (Rheum palmatum). Deze kruiden worden gedurende ten minste een jaar gerijpt, waarbij de meer irriterende anthrachinonen worden omgezet in mildere verbindingen. De aanwezigheid van tannines in deze planten heeft ook de neiging het laxerende effect te matigen.